POLSKA - PAŃSTWO WYZNANIOWE?

Gazeta Wyborcza - 18.10.2010

Wojciech Czuchnowski, Magdalena Kursa 

Za zamkniętymi drzwiami

- Z tych archiwów jasno wynika, że po 1989 roku Kościół katolicki pełnił funkcję siły współrządzącej państwem - ocenia dr Paweł Borecki, który razem z Czesławem Janikiem (obaj z Uniwersytetu Warszawskiego) zebrał protokoły i przygotowuje publikację na ich temat. - W wymiarze politycznym Kościół był czymś znacznie więcej niż tylko wpływową i skuteczną grupą nacisku. Współczesna Polska, jak się okazuje, ma cechy państwa wyznaniowego.

Bp Orszulik: "Wymierzanie podatku obrotowego w stosunku do towarów, które stanowią pomoc charytatywną z zagranicy uderza w organizatorów tej pomocy i ogranicza zakres akcji charytatywnej prowadzonej przez Kościół. Instytucje kościelne i tak ponoszą koszty związane z transportem, składowaniem itd. Kościół oczekiwałby raczej wsparcia, a nie utrudnień ze strony państwa".

Bp Kamiński: "Instytucje charytatywne bardzo intensywnie korzystają także z samochodów osobowych".

Dyskrecjonalne decyzje, zły VAT

Posiedzenie z 17 września 1993 r. w dużej części poświęcone jest sprawie zwrotu majątków. Oceniono, że idzie to sprawnie. Protokół: "Należy zwrócić uwagę na postęp prac Komisji Majątkowej, która wszczęła postępowanie w ponad 1400 sprawach (a więc - w ok. 47 proc. wniosków). Komisja zakończyła 560 postępowań, w tym w ciągu minionych 14 miesięcy - ok. 170 spraw. Szczególnie należałoby wobec strony kościelnej podkreślić, iż obok obligatoryjnego przywrócenia własności, blisko 30 proc. korzystnych dla Kościoła orzeczeń - to przekazanie na własność, oparte o dyskrecjonalną decyzję Komisji. Wydaje się, że fakt ten bywa przez Kościół niedoceniany".

Podsumowano też kwestię pomocy państwa dla Kościoła: "Oczywistym jej źródłem był i jest Fundusz Kościelny (w 1992 - 78 mld zł, w 1993 r. - 94 mld zł preliminarz na 1994 r. - 140 mld zł [wszystkie kwoty w starych złotówkach, przed denominacją]). Nie jest to jedyna forma wsparcia. Ze środków państwowych utrzymywany jest Katolicki Uniwersytet Lubelski, który otrzymał w 1992 r. - 110 mld zł. 52 zakłady opiekuńczo-lecznicze i leczniczo-wychowawcze prowadzone przez kościelne osoby prawne uzyskały w 1993 r. dotacje celowe w wysokości 237 mld zł. Blisko 100 prowadzonych przez kościelne osoby prawne domów pomocy społecznej jest dotowanych z budżetów wojewódzkich, zaś liczne zabytkowe obiekty sakralne - ze środków Państwowej Służby Ochrony Zabytków".

Nadal jednak instytucje kościelne nie uzyskały zwolnienia z podatku VAT. Protokół: "To sprawa żenująca, a stanowisko Ministerstwa Finansów, zobligowanego przecież przez Radę Ministrów do podjęcia stosownych decyzji - trudne do zaakceptowania".

Legitymizacja sojuszu z komunistami

Ostatnie posiedzenie komisji za czasów rządów Hanny Suchockiej odbyło się po przegranych przez partie solidarnościowe wyborach, w których zwyciężyły SLD i PSL. Z protokołów spotkania (w którym wzięła udział premier Suchocka) przebija żal i niepokój: "Uczestnicy wymienili poglądy na temat wyborów do Sejmu i Senatu. Biskupi podkreślali słabość lokalnych struktur partii obecnej koalicji rządowej. Wyrazili pogląd, że trwałość nowo powstałego układu politycznego oceniać można na kilka miesięcy (bp Zygmunt Kamiński) lub na okres dużo dłuższy (bp Alojzy Orszulik).

W imieniu strony kościelnej abp Tadeusz Gocłowski złożył pani premier podziękowanie "za atmosferę współpracy, jaka panowała w stosunkach państwa z Kościołem w ostatnim okresie".

Po tej wymianie uprzejmości premier wyszła. Głos zabrał Rokita: "stwierdził, że obóz reform poniósł porażkę (...) jednak Kościół nie musi się obawiać: w nowej sytuacji politycznej nie powinny, zostać zagrożone prawa Kościoła. PSL będzie dążył do legitymizacji przez Kościół sojuszu zawartego z komunistami. Ale i działacze SLD są w rozmowach prywatnych, np. dotyczących konkordatu, dużo łagodniejsi niż w oficjalnych wypowiedziach".

Bp Pieronek zwrócił uwagę, że "bardzo niekorzystna sytuacja nastąpiłaby wtedy, gdyby wynik wyborów samorządowych okazał się podobny do wyników wyborów parlamentarnych".

Wsparcie Kościoła to wsparcie społeczeństwa

Potem komisja przeszła do spraw materialnych. Zaczęła od zwrotu majątków. Dyrektor Marek Pernal z Ministerstwa Finansów poinformował, że do komisji wpłynęły 2972 wnioski, wszczęto 1450 postępowań i zakończono 601 spraw. "Zwrócił uwagę, iż wśród 494 postępowań zakończonych zgodnie z intencjami strony kościelnej ok. 30 proc. (158) stanowiły decyzje podjęte w trybie uznaniowym, wtedy, gdy Komisja mogła przekazać Kościołowi własność nieruchomości, choć nie miała takiego obowiązku. Fakt ten świadczy bardzo wyraźnie o intencjach rządu wobec postulatów Kościoła . Rząd ocenia pracę Komisji Majątkowej bardzo wysoko".

Pernal dalej: "Jest bardzo ważne, iż działalność Komisji pozwala zaspokajać roszczenia Kościoła w sposób szybki i ostateczny. Istotne znaczenie ma fakt, że decyzje Komisji nie podlegają zaskarżeniu i jej działalność pozwala uniknąć długotrwałych, kosztownych procesów sądowych i postępowań administracyjnych".

Dyrektor przedstawił też skalę wsparcia finansowego, jakiego rząd udzielał Kościołowi.

Biskup Orszulik "zwrócił uwagę, że nie należy nazywać wsparcia państwa pomocą dla Kościoła, jest to bowiem wsparcie działań prowadzonych na rzecz społeczeństwa".

Minister Strąk uspokaja biskupa Pieronka

Pierwszy kontakt Kościoła z nową, lewicową władzą podczas prac komisji nastąpił 18 listopada 1993 r. Biskup Tadeusz Pieronek spotkał się z Michałem Strąkiem (PSL), następcą Rokity na stanowisku szefa URM.

Pieronek: "Mam nadzieję, że się nie będzie działo nic nadzwyczajnego, że wszystko pójdzie normalnym torem, to, czego oczekuje Kościół, to warunki, które by mu umożliwiły pełnienie jego misji".

Strąk: "...nie będzie ze strony państwa robione cokolwiek, co by misji Kościoła jako siły stabilizującej sytuację w Polsce w najmniejszym stopniu przeszkadzało. Dla nas, dla ludzi z PSL-u problem obecności Kościoła w życiu publicznym jest czymś naturalnym ".

Od razu poruszono sprawę zwrotu majątku : "Komisja [Majątkowa] stoi przed trudnościami - mało jest jej członków i w związku z tym pracują bardzo powoli. Na ok. 3000 spraw załatwiono 600. Biskup wyraził życzenie, by praca Komisji nie była fikcją".

Drugi temat - wynagrodzenie katechetów za pracę. Pieronek: "...rezygnacja z zapłaty była gestem ze strony Kościoła. Kodeks Pracy nie przewiduje pracy bez zapłaty. Nie można tego przeciągać w nieskończoność".

Wreszcie kwestia VAT-u. Zdaniem biskupa "kościelne instytucje charytatywne zostały potraktowane jak wszystkie inne. Kościół musi płacić podatek od darów".

Nikt tu nie wyciąga miecza, ale...

Końcową część tego spotkania biskup z ministrem poświęcają konkordatowi. Kościół jest zaniepokojony o losy dokumentu, który w lipcu podpisał rząd Suchockiej, ale musi go teraz ratyfikować zdominowany przez lewicę parlament.

Pieronek: "Konkordat zamyka proces dziejowy rozpoczęty zerwaniem Konkordatu w 1945 roku. Jeżeli normalizuje się wszystko w Polsce, to nie może braknąć tego odcinka życia, który przez dziesiątki lat był powodem wielu konfliktów; bez wyciszenia tego odcinka nie ma co marzyć o spokoju w Polsce. Proszę mnie nie rozumieć w sensie jakiejś groźby, nikt z nas nie wyciąga miecza, taka jest po prostu rzeczywistość".

Na kolejnym posiedzeniu komisji hierarchów uspokaja w tej sprawie szef MSZ Andrzej Olechowski: "Powinno być wspólną troską zarówno władz państwowych, jak i kościelnych, by konkordat został ratyfikowany w sposób bezkonfliktowy, bez dramatycznej debaty i rozdzierającej dyskusji".

Sprawa wraca na kolejnych posiedzeniach. 5 stycznia 1994 r. wicepremier Włodzimierz Cimoszewicz mówi : " Bez względu na to, jak rząd ocenia konkordat z punktu widzenia prawnego, układ powinien być ratyfikowany". Abp Stroba odpowiada: "Trudności w procesie ratyfikacji powstały po zmianie rządu. Stąd obowiązek ich łagodzenia leży także po stronie rządu".

Cimoszewicz: "...obecny rząd dziedziczy zobowiązania prawne, ale nie dziedziczy poglądów. Gdyby to obecny rząd negocjował konkordat, miałby na jego temat coś do powiedzenia. Z natury rzeczy nie jesteśmy bezkrytyczni wobec poprzedniego gabinetu".

Na osłodę wicepremier Aleksander Łuczak deklaruje, że zwróci się do rządu, "by rok 1994 był ostatnim, w którym" księża nie dostają pensji za nauczanie religii w szkołach.

Katecheci muszą być pod kontrolą

Następne posiedzenie odbywa się 7 grudnia 1994 r. Zaczyna abp Stroba od "wątpliwości w związku z uchwaleniem przez Sejm ustawy o rachunkowości, która nakłada na kościelne osoby prawne obowiązek prowadzenia dokumentacji księgowej i zmusza do zatrudnienia kilku tysięcy wykwalifikowanych księgowych".

Abp Gocłowski: "Czy jest to skutek zwykłego przeoczenia, czy też nowa jakość w stosunkach między państwem a Kościołem i celowe podważenie dotychczasowych zasad współpracy".

Wicepremier Łuczak obiecuje "wyjaśnić sprawę".

Hierarchowie wracają do sprawy ceł i podatku VAT od darowizn na rzecz Kościoła. Ich zdaniem dyskryminuje to Kościół i utrudnia działalność charytatywną. Gorącą dyskusję wywołuje kwestia wynagrodzenia księży i katechetów w szkołach. Łuczak mówi, że mimo trudności finansowych rząd jest gotowy płacić, ale będzie to wymagało formalnego mianowania katechety przez władze oświatowe, tak jak każdego nauczyciela.

Protestuje bp Stroba: "Mianowanie nauczycieli religii bez porozumienia z biskupem będzie powodować utratę kontroli przez władzę duchowną nad procesem nauczania religii (...). Chodzi o istotę urzędu nauczycielskiego Kościoła. Biskupi nie mogą z tego zrezygnować".

Bez konkordatu świat jest pusty

1 kwietnia 1995 r. na spotkanie komisji przychodzą prymas Polski Józef Glemp i ówczesny premier Józef Oleksy. Zaczyna abp Stroba: "...sytuacja Komisji jest obecnie dużo bardziej nieustabilizowana niż w okresie PRL. Dawniej zespół uczestniczący w obradach miał możliwość podejmowania decyzji i ich realizacji. Dziś decyzje zapadają poza tym gremium - w Parlamencie. Fundament współpracy został naruszony".

Odpowiada Leszek Miller (min. pracy i polityki społecznej): "...trudno wymagać, by decyzje Komisji Wspólnej miały moc wiążącą. Nawet jeśli można sobie wyobrazić, że zyskają one akceptację rządu, to trudno przyjąć, że Parlament zgodzi się na rolę maszynki do głosowania". Spór przerywa wejście prymasa i premiera.

Oleksy: "...ostatnie głosowania sejmowe dowodzą, iż bez nowego impulsu trudno będzie uzyskać korzystny wynik matematyczny dla ratyfikacji konkordatu. Układ ten już dawno nie jest dyskutowany w sposób merytoryczny. Stał się probierzem postaw politycznych. Stałoby się źle, gdyby konkordat został ratyfikowany jednym, dwoma głosami. Stosunki państwa z Kościołem nie powinny stać się nigdy elementem gry politycznej, ponieważ zawsze dzieje się to z uszczerbkiem dla obyczajów, prawa i morale społecznego".

Glemp: "...strona kościelna przyjmuje intencje rządu z całą szczerością, niemniej sytuacja związana z ratyfikacją konkordatu budzi zaniepokojenie".

Bp Pieronek: "...dopóki nie będzie rzeczywistej woli zmiany w postawie wobec konkordatu, deklaracje pozostaną pustymi słowami".

Protokoły trzymać w szufladzie

27 marca 1996 r. komisja znów obraduje na najwyższym szczeblu, są prymas Glemp i premier Włodzimierz Cimoszewicz. Rząd obiecuje załatwienie kilku spraw - chodzi o opodatkowanie darowizn na działalność charytatywną, stosowanie wobec Kościoła ustawy o rachunkowości oraz wynagrodzenie księży katechetów w szkołach. Na kolejnym posiedzeniu (w maju) rząd deklaruje płacenie katechetom pensji od 1 września 1997 r. Budżet będzie to kosztowało 150 mln zł rocznie (wartość już po denominacji).

Przy okazji spotkania zebrani dyskutują, czy protokoły z posiedzeń komisji powinny być jawne. Kilka tygodni wcześniej "Polityka" opublikowała kilka z nich. Bp Orszulik jest oburzony: "Utrzymywaliśmy przez całe 15 czy 16 lat te protokoły w poufności, (...) wzajemnie się kontrolowaliśmy, wszyscy czytali te teksty i one pozostały jednak w szufladach. Stąd ja bym nie był za tym, żeby te protokoły przynajmniej z przeszłości [były publikowane]".

Hierarchów uspokaja dyr. Andrzej Czohara z MSW: "...jakieś publikowanie w ogóle w grę nie wchodzi".

AWS, czyli powrót do wartości

Po zwycięstwie Akcji Wyborczej Solidarność pierwsze posiedzenie komisji odbywa się 10 marca 1998 r. Atmosfera świetna, bo Sejm ratyfikował konkordat. Na spotkaniu są prymas Józef Glemp i premier Jerzy Buzek, który mówi: "Jest niezwykle ważne, aby nastąpił powrót do systemu wartości. Trzeba przy udziale Kościoła zabiegać o odnowę systemu wartości w naszym kraju. Trudno tu przecenić zaangażowanie Kościoła".

Na pierwszy ogień idzie szkolnictwo: "Trzeba sprzyjać rozwojowi szkolnictwa kościelnego i tworzyć nowe standardy wychowawcze. Powrót teologii na uniwersytety - to bardzo piękna inicjatywa w kontekście tworzenia Uniwersytetu im. Kardynała S. Wyszyńskiego" - mówił minister edukacji Mirosław Handke. Abp Gocłowski chwali "łączenie lokalnych szkół wyższych ze szkołami kościelnymi ".

Bp Orszulik przypomina minister sprawiedliwości Hannie Suchockiej o nałożonym na instytucje kościelne obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych: "Co z tym?". Bp Pieronek dodaje: "Ten obowiązek został na skutek naszych interwencji zawieszony, ale aktem prawnym bardzo niskiej rangi".

Suchocka: "W pierwszej kolejności trzeba [w związku z ratyfikacją konkordatu] załatwić sprawy związane z aktami stanu cywilnego oraz Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym".

Gazeta Wyborcza - 2010-10-19

Wojciech Czuchnowski, Magdalena Kursa

Rząd melduje: zrobione!

Schyłek kadencji PiS. Dyrektor z MSWiA wylicza w notatce: wliczanie oceny z religii do średniej - zrealizowane, postulat zdawania egzaminu maturalnego z religii - prace trwają, majątek na Ziemiach Odzyskanych - zrealizowane.

W archiwach państwowych brak protokołów z posiedzeń Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu z czasów Leszka Millera. Kancelaria premiera tłumaczy brak rotacją na stanowiskach przewodniczących komisji.

- Od prominentnego członka tamtej ekipy wiemy jednak, że niektórych spotkań obie strony celowo nie protokołowały - zdradza Paweł Borecki, który przygotowuje pracę naukową na ten temat.

W archiwach zachowała się tylko notatka Andrzeja Czohary, dyrektora departamentu wyznań i mniejszości narodowych MSWiA. Przed posiedzeniem komisji 20 stycznia 2003 ostrzega rząd, że (w związku z przystępowaniem do Unii Europejskiej) "biskupi mogą postulować wniesienie przez rząd polski w dokumencie akcesyjnym zapisów chroniących takie wartości jak: ochrona życia od poczęcia, zakaz eutanazji, ochrona małżeństwa jako związku mężczyzny i kobiety". Z późniejszego komunikatu wiemy, że strona kościelna z aprobatą przyjęła oświadczenie premiera, że "sprawy kultury i moralności oraz takich wartości podstawowych jak życie i małżeństwo nie stanowią materii zobowiązań Polski związanych z wejściem do Unii".

Zachowały się przysłane przez biskupa Piotra Liberę, sekretarza Konferencji Episkopatu Polski, propozycje tematów na kolejne posiedzenie 14 listopada 2003 roku. Hierarcha jest rozczarowany, że "Sejm pod naciskiem grupy feministycznej obecnej w Rządzie i Parlamencie przegłosował zapis zakazujący dyskryminacji w zatrudnianiu ze względu na orientację seksualną". Biskup uważa, że to niepotrzebne, bo w konstytucji jest już zakaz wszelkiej dyskryminacji. I wytyka: "rząd okazał się za słaby, bądź niekonsekwentny wobec składanych stronie kościelnej deklaracji. W związku z planowaną reformą finansów publicznych strona kościelna chce też wiedzieć, jakie czekają nas zmiany w sferze podatkowej".

Strona kościelna: dawać mniej samotnym matkom

Niemal na każdym posiedzeniu Komisji Wspólnej dyskutowano o polityce rodzinnej, liczbie rozwodów, separacji, wychowaniu seksualnym (biskupi byli przeciw), przyroście naturalnym. Tak było 17 listopada 2004 roku, za rządu Marka Belki.

Minister polityki socjalnej Krzysztof Pater: "...najbardziej niepokojący jest znaczny wzrost liczby wniosków o orzeczenie separacji oraz wzrost liczby pozwów o rozwód. Choć skutki te nie były zamierzone, to jednak kładą się cieniem na całość nowego systemu świadczeń rodzinnych. Od wejścia w życie ustawy o świadczeniach rodzinnych o 26 proc. (11 tysięcy) w skali całego kraju wzrosła liczba pozwów rozwodowych (w tym najwięcej z terenu województwa lubelskiego - wzrost o 62 proc.), oraz o 173 proc. (6 600 tys.) wzrosła liczba wniosków o orzeczenie separacji (najwięcej z terenu Białegostoku - 352 proc.). By przeciwdziałać temu negatywnemu zjawisku, rząd przygotował nowelizację ustawy. Jej istotne punkty są następujące: ograniczenie maksymalnej kwoty przysługującej na postawie art. 12 ustawy (dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka) do 340 zł ; wprowadzenie dodatku dla rodzin wielodzietnych w wysokości 50 zł miesięcznie na trzecie i każde następne dziecko; poprawienie ściągalności alimentów przez przyznanie większych uprawnień komornikom".

Strona kościelna zaprasza na posiedzenie prof. Wandę Stojanowską, specjalistkę od prawa rodzinnego z Katolickiego Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Prof. Stojanowska: "Ustawa ta prowadzi do niezwykle groźnych i nieodwracalnych skutków społecznych. Jeśli nie będzie natychmiastowej i radykalnej zmiany ww. ustawy, szczególnie likwidacji dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka, to nie ma co liczyć na zatrzymanie fali rozwodów".

W dalszej dyskusji hierarchowie zwracają uwagę na "faktyczny brak polityki prorodzinnej rządu, narastający problem demograficzny (utrzymujący się ciągle ujemny przyrost naturalny), wzrost różnego rodzaju działań zmierzających do osłabienia rodziny bądź wprost do jej zniszczenia (np. projekty regulacji prawnych dotyczących związków partnerskich, równego statusu mężczyzn i kobiet)".

Strona rządowa obstaje przy nowelizacji ustawy w proponowanym kształcie.

Ksiądz Piesiur skarży się, że Agencja nie daje ziemi

Na tym samym posiedzeniu omawiana jest działalność Komisji Majątkowej.

Protokół: "Komisja od chwili swego powstania rozpatrzyła 2642 wnioski kościelnych osób prawnych. Do rozpatrzenia pozostało 421 spraw. (...) Biskup Piotr Libera, sekretarz Episkopatu, podkreślił, że jest wolą strony kościelnej jak najszybsze zakończenie prac Komisji oraz usunięcie wszelkich przeszkód, które to uniemożliwiają. Szczegóły stanowiska strony kościelnej w omawianej sprawie przedstawił Ks. Prał. Mirosław Piesiur, współprzewodniczący Komisji Majątkowej [pisaliśmy o nim w drugim odcinku cyklu reporterskiego]. Wskazał na występujące problemy, które - jego zdaniem - bądź znacznie spowalniają prace Komisji, bądź wprost uniemożliwiają wykonywanie jej ustawowych zadań. Podstawowym problemem jest - jak podkreślił Ksiądz Piesiur - postawa Agencji Nieruchomości Rolnej, która od pewnego czasu konsekwentnie odmawia wykonania decyzji Komisji Majątkowej, polegającej na przekazaniu podmiotom kościelnym będącym stroną postępowania tzw. mienia zastępczego, do czego jest ustawowo zobowiązana. Można odnieść wrażenie - jak zostało podkreślone - że takie zachowanie (stanowisko) pracowników Agencji nie jest wynikiem ich osobistej decyzji".

Co na to rząd? Protokół: "Strona rządowa zapewniła stronę kościelną, że nie ma przyzwolenia politycznego na działania, które utrudniałyby czy uniemożliwiałyby zakończenie prac w Komisji. Strony ustaliły, że dla rozstrzygnięcia powstałych problemów powołują grupę roboczą, w skład której wejdą współprzewodniczący Komisji, przedstawiciel MSWiA oraz przedstawiciel Agencji Nieruchomości Rolnej. Zadaniem tej Grupy będzie wypracowanie wspólnego stanowiska, które pozwoli na szybkie zakończenie toczących się postępowań i zamknięcie prac Komisji".

Strach przed środowiskami opiniotwórczymi

Spotkanie 29 marca 2006 roku (to już rządy PiS).

Stronę rządową reprezentują wicepremier Ludwik Dorn, ministrowie kultury Kazimierz Ujazdowski, sprawiedliwości Zbigniew Ziobro, edukacji Michał Seredyński. Ze strony kościelnej - bp Stanisław Wielgus, który zaznacza, że teraz "są nowe sprawy, nowi ludzie i ustawicznie trzeba się modlić".

Pojawia się wątek nauczania religii. Do tej pory religia była fakultatywna, etyka też. Stopnia nie wpisywano w świadectwo. Teraz strona kościelna domaga się, by wybór religii bądź etyki był obowiązkowy. Nie można wybrać opcji "nic". Rząd wydaje się jak najbardziej "za", ale premier Dorn przestrzega przed debatą społeczną, którą mogą wywołać "niektóre środowiska, wiele z nich jest mocno opiniotwórczych".

Biskup Wielgus nie zraża się: "lekcje religii mają znaczenie nie tylko duchowe, o czym jesteśmy przekonani, i wychowawcze, ale przede wszystkim mają znaczenie intelektualne".

Minister Ujazdowski o etyce i religii

Troską o odpowiedni kształt ideowy lekcji etyki wykazał się min. Ujazdowski: "czy realni i potencjalni nauczyciele etyki będą uczyć etyki na poziomie niesprzecznym z kanonami naszej kultury. Ja mam pewną wątpliwość, co do optymistyczności tego założenia. Bo już niektórzy katecheci świeccy tworzą pewne kłopoty z uwagi na brak pogłębionej formacji. Jak rozumiem, Ojciec Święty też odniósł się do merytorycznego poziomu lekcji religii w szkole w wystąpieniu do biskupów, a co dopiero nauczycieli etyki świeckich, których nauczanie w szkołach wyższych jest w ogromnym stopniu poddane różnym ideologiom eksperymentalnym".

Na to bp Kazimierz Nycz: "...pojawiają się argumenty, czy my jesteśmy przygotowani do pewnej konkurencji, czy nam dobry etyk nie odbierze - tak nawet niektórzy mówili - czy nam nie odbierze i myślę, że tego nie ma się co bać. Trzeba się z tą sytuacją zmierzyć, właśnie dbając o to, żeby ta etyka była na jakimś poziomie, także przez ten dobór nauczycieli do tego przedmiotu. Oczywiście bez żadnego wpływu ze strony Kościoła, żeby było jasne".

Rok później decyzją ministra edukacji Romana Giertycha (LPR) stopień z religii lub etyki wliczany jest do średniej ocen na świadectwie szkolnym.

Ziemie Odzyskane też do odzyskania

Na marcowym posiedzeniu Komisji Wspólnej zapada ustalenie: Komisja Majątkowa będzie mogła zwracać nieruchomości na Ziemiach Odzyskanych. Otwiera to drogę do nowych roszczeń.

Biskup Stanisław Wielgus chce przedłużenia terminu składania wniosków. Premier Ludwik Dorn wyjaśnia, że według niego taka możliwość istnieje.

Biskup Wielgus skarży się jeszcze, że przy oddawaniu ziemi: "urzędnicy celowo nie podejmują decyzji albo celowo negatywną, ponieważ nie chcą się narazić. Bo będą mieli kłopoty, bo ktoś ich atakuje. I sąd później oczywiście sprawę ustawia, ale nie zawsze sąd rozumie prawo kościelne. To są tego typu problemy, z którymi my, biskupi, się borykamy w naszych diecezjach" (sprawę opisaliśmy w piątkowej "Gazecie").

W oficjalnym komunikacie z tego posiedzenia nie ma ani słowa o tej decyzji. Czytamy za to, że obie strony rozmawiały m.in. o pielgrzymce Ojca Świętego Benedykta XVI, o ptasiej grypie, ocenach z religii. W sprawie zwrotu mienia pojawia się tylko lakoniczne zdanie - podniesiono również kwestię szybkiego zakończenia prac związanych z Komisją Majątkową.

Ziobro obiecuje: sędziów wyszkolimy

Hierarchowie poruszają nowe problemy wynikające z funkcjonowania w Polsce konkordatu i związanej z nim instytucji sądów kościelnych. Ksiądz biskup Andrzej Dzięga (przewodniczący Rady Prawnej Episkopatu) informuje, że jest problem "na styku sądownictwa świeckiego i kościelnego". Jego zdaniem sądy państwowe nie rozumieją specyfiki sądownictwa kościelnego. Przykład: "mężczyzna wnosi sprawę o nieważność małżeństwa do sądu kościelnego, niewiasta, dowiedziawszy się o tym i odczytawszy dwa, trzy dokumenty, idzie do sądu państwowego i jego podaje o zniesławienie. Sąd przyjmuje sprawę, próbuje nawet sędziego kościelnego wzywać na świadka i pomimo że jest informacja przekazana na piśmie do sądu, że tu jest naruszony porządek konkordatowy, wyrok jest wydawany skazujący".

Reakcja min. Ziobry jest natychmiastowa. "Minister zauważył, że jest to problem związany z edukacją sędziów. Przyznał, że: >>są poważne braki. Takie szkolenia musimy wprowadzić i zastanowić się, jak to systemowo rozwiązać <<".

Jak zapowiedział, tak zrobił. 21 kwietnia 2006 r. w liście do biskupa Wielgusa Ziobro pisze: "Mając na uwadze doniosłość zagadnień styku prawa kościelnego z prawem świeckim (krajowym i wspólnotowym), podjąłem decyzję o wprowadzeniu tej problematyki do zakresu szkoleń sędziów i prokuratorów. Odpowiedzialne za ten zakres działania resortu, podległe mi służby, nawiązały już roboczy kontakt z księdzem Biskupem Sandomierskim prof. dr hab. Andrzejem Dzięgą, z księdzem Biskupem prof. dr hab. Arturem Mizimskim, z o. Witoldem Adamczewskim z Forum Iuridicum oraz o. Bogusławem Trzeciakiem z Nuncjatury Apostolskiej, zajmującym się współpracą z Unią Europejską. Uzgodniono, że do końca kwietnia br. zostanie opracowany szczegółowy program szkoleń, dotyczących omawianej problematyki. Zgodnie z programem, zagadnienia te będą ujęte w ramach szkoleń realizowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości a także zostaną włączone do zakresu szkoleniowego Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów i Prokuratury, rozpoczynającego działalność z dniem 1 września 2006 r.".

Ołtarze i obrazy - problem delikatny

Na kolejnym posiedzeniu komisji arcybiskup Tadeusz Gocłowski prosi stronę rządową o "możliwość rozważenia kwestii związanych ze zwrotem Kościołowi niektórych dzieł sztuki".

Gocłowski: "...trzeba by poszukiwać sposobów rozwiązania ustawowego, czy też zarządzeń ministerialnych, by jednak te dzieła sztuki wróciły do kościołów, dla których były stworzone. Można by dyskutować np. na temat Memlinga [słynny tryptyk "Sąd Ostateczny" z Gdańska]. Memling był przez 500 lat w Bazylice Mariackiej, teraz jest w Muzeum, ale to jest obraz, tutaj możemy dyskutować, natomiast ołtarz z kościoła św. Krzyża w Pruszczu, który był jako przedmiot kultu, powinien wrócić do kościoła. Dlatego jest to problem delikatny, trudny, chociaż podejmowany od wielu lat, również już po 1989 roku, a więc w sytuacji suwerennego państwa". Do Ludwika Dorna: "dlatego chciałem tylko zasygnalizować, Panie Premierze, ten problem taki poważny, który trzeba by jednak do niego wrócić".

Departament wyznań melduje wykonanie zadań

Październik 2007 r., schyłek kadencji PiS. Dyrektor departamentu wyznań MSWiA Zbigniew Filipkowski wylicza w notatce, które postulaty strony kościelnej zostały zrealizowane: "Postulat wliczania oceny z religii lub etyki do średniej ocen został zrealizowany". "Trwają prace zmierzające do realizacji postulatu strony kościelnej dotyczącego możliwości zdawania egzaminu maturalnego z religii". "Przeanalizowanie kwestii dotyczącej mocy wiążącej orzeczenia Sądu Najwyższego z 1959 r. (majątek kościelny na Ziemiach Odzyskanych) zrealizowane".

PO podlicza koszty Funduszu Kościelnego

Rządy PO to intensywny dla Komisji Wspólnej czas, bo gorącym tematem debaty publicznej staje się kilka spraw na styku państwa i Kościoła. Pierwsza to zapłodnienie in vitro. Na czołówki gazet trafia też coraz częściej Komisja Majątkowa, zwłaszcza przez głośną sprawę przyznania elżbietankom gruntów w Białołęce. Pojawiła się też inicjatywa, by święto Trzech Króli (6 stycznia) było dniem wolnym od pracy. Rząd i Kościół spotykają się teraz znacznie częściej niż za rządów PiS.