"Karta"





Kalendarium opozycji politycznej w PRL 1956-89




Istniejąca w Polsce po zakończeniu drugiej wojny światowej opozycja - wywodząca się z okupacyjnej konspiracji i nawiązująca do przedwojennych nurtów politycznych - szybko została rozbita. Przywódca najważniejszej legalnej partii opozycyjnej, Polskiego Stronnictwa Ludowego, musiał uciekać za granicę; zniszczono Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość" i inne organizacje konspiracyjne tworzone przez przywódców zbrojnego podziemia z okresu okupacji niemieckiej. Bezwzględną walkę wydano oddziałom partyzanckim, które po II wojnie nie złożyły broni. Więzienia zapełniły się rzeczywistymi i domniemanymi przeciwnikami wszechwładzy partii komunistycznej. Po śmierci Stalina w 1953 roku system zaczął ulegać stopniowej erozji. Na obradującym w lutym 1956 XX zjeździe KPZR szef tej partii Nikita Chruszczow wygłosił tajny referat, ujawniający zbrodnie Stalina. Wydarzenie to wpłynęło na atmosferę społeczną i polityczną w Polsce. W prasie zaczęło się pojawiać coraz więcej artykułów piętnujących stalinowską rzeczywistość; Sejm uchwalił amnestię, na podstawie której więzienia opuściło 35 tys. osób, głównie byłych akowców. W czerwcu 1956 w Poznaniu - po raz pierwszy od czasu wprowadzenia w Polsce "dyktatury proletariatu" - doszło do masowych wystąpień robotniczych.






1956:



28 czerwca - Strajki w ośmiu największych poznańskich zakładach pracy, m.in. w ZNTK, Cegielskim i MPK. Robotnicy podchodzą pod gmach Miejskiej Rady Narodowej z żądaniem przybycia władz centralnych. Z gmachu UB padają strzały, na które manifestanci również odpowiadają ogniem. Przyjazd premiera Józefa Cyrankiewicza i gen. Stanisława Popławskiego, który rozkazuje użyć czołgów i artylerii. Ginie ponad 70 osób, kilkaset jest rannych, ok. 200 aresztowanych.

29 czerwca - Przemówienie radiowe premiera Cyrankiewicza, oceniające wydarzenia w Poznaniu: "Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odetnie."

27 września - Początek procesu uczestników wydarzeń poznańskich.

9 października - Na Uniwersytecie Warszawskim wiec studenckich i delegatów robotniczych z 20 zakładów pracy. Uchwalenie rezolucji domagającej się utworzenia "prawdziwie rewolucyjnej organizacji młodzieżowej", wzywającej do "walki o jawność życia politycznego i gospodarczego" i "walki o demokrację robotniczą". W następnych dniach analogiczne wiece z udziałem studentów i robotników na innych uczelniach i w zakładach pracy. W Warszawie liderem robotników staje się Lechosław Goździk, I sekretarz KZ PZPR w FSO.

19 października - Początek VIII Plenum KC PZPR, na które nieoczekiwanie przybywa delegacja KC KPZR z Nikitą Chruszczowem. Nocne rozmowy delegacji polskiej i radzieckiej, którym towarzyszy marsz stacjonujących w Polsce oddziałów radzieckich na Warszawę.

20 października - Odlot delegacji radzieckiej. Oczyszczony kilka tygodni wcześniej z partyjnych zarzutów Władysław Gomułka wygłasza na plenum ostre, piętnujące stalinizm przemówienie. Następnego dnia zostaje wybrany I sekretarzem KC PZPR.

23 października - Środowiska katolickie powołują Ogólnopolski Klub Postępowej Inteligencji Katolickiej (prezes Jerzy Zawieyski, wiceprezesi Jerzy Turowicz i Krzysztof Morawski). W różnych miastach tworzone są lokalne KIK-i, których w 1957 roku zarejestrowanych zostaje jednak tylko pięć (Warszawa, Kraków, Poznań, Toruń, Wrocław).

24 października - Gomułka wygłasza przemówienie do ponad 400 tys. słuchaczy na Placu Defilad w Warszawie. Mówi o nieprawościach i bolesnych rozczarowaniach minionego okresu, ale i wzywa: "Dość wiecowania!, dość manifestacji!."

29 października - Prymas Stefan Wyszyński zwolniony z ośrodka odosobnienia.

4 listopada - Umorzenie spraw, związanych z wypadkami poznańskimi.

19 listopada - Uchwalenie ustawy o Radach Robotniczych - nowej formie samorządu robotniczego. Była to realizacja jednego z głównych postulatów październikowych wieców.

30 listopada - Utworzenie przez środowiska studenckie Związku Młodych Demokratów, skupiających działaczy odwołujących do różnych tradycji ideowych (przewodniczący Tymczasowego Zarządu Głównego Karol Głogowski). ZMD zostaje utworzony jako młodzieżowe zaplecze SD, ale ta pod naciskiem PZPR wypiera się związków z nowo powstałą organizacją.

7 grudnia - Na ogólnopolskiej naradzie aktywu grup rewolucyjnych stwierdzono bankrutctwo stalinowskiego Związku Młodzieży Polskiej i powołano Rewolucyjny Związek Młodzieży. Część uczestników narady utworzyła konkurencyjną organizację - Związek Młodzieży Robotniczej.






1957:



2-3 stycznia - Połączenie RZM i ZMR w Związek Młodzieży Socjalistycznej. Tryb wyboru władz umożliwił władzom partyjnym przejęcie kontroli nad nową organizacją.

16 stycznia - Samorozwiązanie Związku Młodych Demokratów.

20 stycznia - Wybory do Sejmu (frekwencja 94%). Na jedynej zgłoszonej liście Frontu Jedności Narodu znalazła się też grupa działaczy katolickich, którzy w Sejmie tworzą dwunastoosobowe Koło Poselskie ZNAK.

4 lutego - Artykuł Leszka Kołakowskiego "Tendencje, perspektywy i zadania" w "Życiu Warszawy", uznawany za manifest rewizjonistów - naukowców i działaczy partyjnych odwołujących się do tradycji marksistowskiej, ale głoszących potrzebę gruntownej reformy systemu politycznego.

12-14 sierpnia - Strajk tramwajarzy w Łodzi. W sierpniu i wrześniu również inne strajki, głównie na Śląsku. Postulaty płacowe.

2 października - Za "szerzenie niewiary w budowę socjalizmu" zlikwidowany zostaje tygodnik "Po prostu" - pismo najbardziej zaangażowane w październikowe przemiany, teraz krytykujące brak postępów w reformach.

3-4 października - Manifestacje studenckie w Warszawie przeciwko zamknięciu "Po prostu".

5 października - Gomułka na naradzie partyjnych dziennikarzy: "Nastał czas wyboru. Albo z partią, albo przeciwko. Dyskusje na tej płaszczyźnie się skończyły."

24-26 października - Plenum KC zapowiada walkę z dogmatyzmem i rewizjonizmem w partii.






1958:



Kwiecień - Likwidacja Rad Robotniczych - włączenie ich do kontrolowanych przez partię Konferencji Samorządu Robotniczego.

Lipiec - Hanna Skarżyńska-Rewska skazana na 3 lata za kolportowanie paryskiej "Kultury". Zwolniona w wyniku apelacji.






1960:



17 kwietnia - Mieszkańcy Nowej Huty demonstrują przeciwko usunięciu przez władze krzyża, postawionego w miejscu planowanego kościoła.

7 maja - Aresztowanie sześcioosobowej grupy młodzieży, kierowanej przez byłego wiceprzewodniczącego ZMD Przemysława Górnego, próbującej tworzyć organizację konspiracyjną odwołującą się od ideologii narodowej. W trzy miesiące później aresztowani wspierający ich przedwojenni działacze narodowi - Jan Bogdanowicz i Leon Mirecki.






1961:



29 maja - Wyroki w sprawie aresztowanych rok wcześniej. Przemysław Górny i Józef Kossecki skazani na 2 lata, Janusz Krzyżewski i Henryk Klata na 10 miesięcy, Marian Barański i Zbigniew Kwiecień na 6 miesięcy.

25 grudnia - Śmierć dziennikarza i pracownika PAN Henryka Hollanda, zatrzymanego kilka dni wcześniej za ujawnienie korespondentowi "Le Monde" okoliczności śmierci Berii, o których Gomułce opowiadał Chruszczow. Holland podczas przeszukiwania mieszkania wyskakuje przez okno, lub zostaje wypchnięty. W pogrzebie bierze udział niemal całe środowisko partyjnych "rewizjonistów". Gomułka uznaje to za "czyn antypartyjny".






1962:



1 lutego - Ostatnie posiedzenie Klubu Krzywego Koła. Po odczycie Adama Schaffa "Konflikt humanizmów" prowokacja SB, co staje się pretekstem do zamknięcia Klubu z powodu "ekscesów chuligańskich". Istniejący od stycznia 1956 Klub był miejscem spotkań i dyskusji lewicowej i liberalnej inteligencji. Kolejnymi prezesami KKK byli Stanisław Król, Jan Strzelecki, Jan Józef Lipski, Aleksander Małachowski i Paweł Jasienica, a w spotkaniach uczestniczyli m.in. Włodzimierz Brus, Tadeusz Kotarbiński, Tadeusz Kowalik, Edward Lipiński, Władysław Bartoszewski, Ludwik Cohn, Jan Olszewski, Stefan Kisielewski, Leszek Kołakowski, Antoni Słonimski.

Wiosna - W Staromiejskim Domu Kultury - siedzibie KKK - rozpoczyna działalność zorganizowany pod patronatem Adama Schaffa Klub Poszukiwaczy Sprzeczności. Skupia uczniów szkół średnich, wywodzących się przede wszystkim z domów działaczy komunistycznych i przyznających się do poglądów marksistowskich. Pierwszoplanową rolę wśród animatorów klubu odgrywa Adam Michnik, a w spotkaniach biorą udział m.in. Seweryn Blumsztajn, Aleksander Smolar, Jan Gross i in.

Jesień - Działacz ZMS Karol Modzelewski organizuje na Uniwersytecie Warszawskim Polityczny Klub Dyskusyjny, który staje się trybuną profesorów i działaczy o orientacji rewizjonistycznej.






1964:



14 marca - 34 naukowców i pisarzy wystosowuje do premiera Józefa Cyrankiewicza list, w którym protestuje przeciw coraz bardziej restrykcyjnej polityce kulturalnej. Sygnatariusze to: Leopold Infeld, Maria Dąbrowska, Antoni Słonimski, Paweł Jasienica, Konrad Górski, Maria Ossowska, Kazimierz Wyka, Karol Estreicher, Stanisław Pigoń, Anna Kowalska, Mieczysław Jastrun, Adolf Rudnicki, Paweł Hertz, Jan Parandowski, Zofia Kossak, Jerzy Zagórski, Jan Kott, Wacław Sierpiński, Kazimierz Kumaniecki, Artur Sandauer, Stanisław Dygat, Adam Ważyk, Marian Falski, Jan Szczepański, Aleksander Gieysztor, Julian Krzyżanowski, Tadeusz Kotarbiński, Jerzy Turowicz, Jerzy Andrzejewski, Władysław Tatarkiewicz, Stanisław Cat-Mackiewicz, Stefan Kisielewski, Edward Lipiński, Melchior Wańkowicz. Odpowiedzią władz są zapisy cenzorskie na nazwiska części sygnatariuszy. Pod zarzutem przekazania listu do RWE i za zbieranie podpisów zatrzymany zostaje na 48 godzin Jan Józef Lipski.

6 kwietnia - U byłego przodownika pracy Michała Krajewskiego SB znajduje nielegalną broszurę podpisaną przez Polską Partię Komunistyczną: "Robotniku polski! [...] Pamiętaj, że dopokąd nie powywieszasz kombinatorów i złodziei, dopóki nie przepędzisz kliki Gomułki, [...] dopóki nie wygonisz z kraju burżujów polskich i żydowskich, [...] nikt cię nie będzie poważał." Aresztowania wśród byłych "natolińczyków" (dogmatycznego skrzydła PZPR), m.in. Wiktor Kłosiewicz, Kazimierz Mijal.

15 kwietnia - Na UW wiec poparcia wobec "Listu 34". Wśród organizatorów m.in. Joachim Liszka, Piotr Wierzbicki, Janusz Mikke, Józef M. Janowski.

28 kwietnia - 10 sygnatariuszy "Listu 34" protestuje w liście do brytyjskiego "Timesa" przeciwko poparciu postulatów polskich intelektualistów przez 21 intelektualistów brytyjskich. Pod listem podpisani: A. Gieysztor, K. Górski, L. Infeld, J. Krzyżanowski, K. Kumaniecki, E. Lipiński, W. Sierpiński, J. Szczepański, W. Tatarkiewicz, K. Wyka.

5 października - Melchior Wańkowicz aresztowany pod zarzutem przekazywania za granicę "fałszywych informacji, oczerniających stosunki w Polsce."

9 listopada - Wańkowicz skazany na 3 lata, ale zwolniony do czasu uprawomocnienia się wyroku. Po uprawomocnieniu pozostaje jednak na wolności.

14/15 listopada - W prywatnym mieszkaniu SB konfiskuje projekt memoriału, z przeprowadzoną z pozycji lewicowych krytyczną analizą systemu politycznego w Polsce. Autorzy memoriału Jacek Kuroń i Karol Modzelewski na krótko zatrzymani, a w kilka tygodni później wykluczeni z PZPR.






1965:



19 marca - Aresztowanie Kuronia i Modzelewskiego, w związku z wydaniem przez nich "Listu otwartego do członków POP PZPR i członków organizacji uczelnianej ZMS na UW", w którym powtarzają oceny zawarte w skonfiskowanym memoriale.

19 lipca - Wyroki za "List otwarty...". Jacek Kuroń skazany na 3 lata, a Karol Modzelewski na 3,5 roku więzienia za "sporządzanie i rozpowszechnianie opracowań zawierających szkodliwe dla interesów państwa polskiego fałszywe wiadomości, dotyczące stosunków politycznych i społeczno-gospodarczych w Polsce".

Lipiec - Prokuratura Generalna wszczyna śledztwo przeciwko trzem pisarzom, publikującym w prasie emigracyjnej - Stanisławowi Cat-Mackiewiczowi, Januaremu Grzędzińskiemu i Janowi Nepomucenowi Millerowi.

18 września - Jan Nepomucen Miller skazany na 3 lata za zamieszczanie pod pseudonimem artykułów w londyńskich "Wiadomościach".






1966:



22 czerwca - Manifestacje uliczne po zakończeniu warszawskich kościelnych uroczystości milenijnych.

21 października - Uczestnicy zebrania Koła ZMS na Wydziale Historii UW, zorganizowanego w dziesiątą rocznicę Października'56 przyjmują petycję, domagającą się uwolnienia z więzienia Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego. Po zebraniu z PZPR zostaje usunięty główny prelegent Leszek Kołakowski, który w swym wystąpieniu bardzo krytycznie ocenił politykę prowadzoną po październiku, i organizator Krzysztof Pomian. W prawach studenckich zawieszeni zostają Seweryn Blumsztajn, Andrzej Duracz, Adam Michnik, Mirosław Sawicki i Henryk Szlajfer, należący do grupy tzw. "komandosów" - studentów występujących podczas organizowanych na UW oficjalnych zebrań z publiczną krytyką rzeczywistości politycznej.






1967:



14 lutego - Do rektora UW trafia podpisany przez 1036 studentów i 150 pracowników naukowych list o umorzenie postępowania dyscyplinarnego wobec Adama Michnika, zawieszonego już raz w prawach studenta dwa lata wcześniej, za kolportowanie "Listu otwartego..." Kuronia i Modzelewskiego. Ostatecznie Michnik ponownie zawieszony na rok.

4 października - Nina Karsov oskarżona o przechowywanie materiałów do publikacji zagranicznych (m.in. własnego pamiętnika, w którym opisywała wydarzenia polityczne). Skazana na 3 lata.






1968:



30 stycznia - Ostatni spektakl "Dziadów" Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowym, zakazanych w związku z reakcją publiczności na fragmenty antyrosyjskie. Po przedstawieniu demonstracja młodzieży pod pomnikiem Mickiewicza.

6 lutego - Wyrok 3 lat dla Janusza Szpotańskiego, autora satyrycznej opery "Cisi i gęgacze, czyli Bal u Prezydenta", skazanego za "rozprzestrzeniania informacji szkodliwych dla interesów państwa".

29 lutego - Posiedzenie Oddziału Warszawskiego ZLP, podczas którego ostro skrytykowana zostaje decyzja o zdjęciu "Dziadów" i cała polityka kulturalna władz. Stefan Kisielewski mówi o "dyktaturze ciemniaków".

4 marca - Adam Michnik i Henryk Szlajfer relegowani z UW za udział w wiecu 30 stycznia i kontakty z korespondentem "Le Monde", któremu opowiedzieli o przebiegu wiecu.

8 marca - Wiec na UW w obronie Michnika i Szlajfera, przerwany gwałtowną i brutalną interwencją milicji i ORMO. Tego samego dnia aresztowani ponownie Kuroń i Modzelewski i związany z nimi krąg młodzieży, przede wszystkim "komandosi".

Marzec - W Warszawie wybuchają trwające kilka dni zamieszki uliczne. Na wyższych uczelniach w całym kraju wiece i strajki z żądaniami przedstawienia w mediach rzeczywistego przebiegu wydarzeń. Równocześnie we wszystkich środkach masowego przekazu kampania przeciwko studentom, inteligencji i osobom pochodzenia żydowskiego. Wiele z tych osób zostaje zwolnionych z wysokich stanowisk państwowych i zmuszonych do emigracji. Wiece w fabrykach z transparentami "Literaci do pióra", "Studenci do nauki", "Precz z Syjonistami".

19 marca - Przemówienie Gomułki do aktywu partyjnego Warszawy, w którym firmuje on prowadzoną politykę. Protesty studentów i intelektualistów potraktowane jako "izolowana społecznie akcja reakcji wszelkiej maści", "antyradziecka polityka bankrutów i niedobitków reakcyjnych".

25 marca - Usunięcie z UW profesorów, którzy poparli żądania studentów: Bronisława Baczki, Leszka Kołakowskiego, Zygmunta Baumana, Marii Hirszowicz, Włodzimierza Brusa, Stefana Morawskiego.

29 marca - Początek akcji represyjnego skreślania studentów.

9-11 kwietnia - Posiedzenie Sejmu, podczas którego premier Cyrankiewicz odpowiada na interpelację Koła Poselskiego ZNAK (Jerzy Zawieyski, Stanisław Stomma, Tadeusz Mazowiecki, Konstanty Łubieński, Janusz Zabłocki) w sprawie wydarzeń marcowych. Nagonka przedstawicieli wszystkich klubów na posłów ZNAKU, żądających wyjaśnienia powodów brutalnego ataku sił porządkowych na protestującą młodzież. Ustąpienie z Rady Państwa jedynego reprezentanta ZNAKU - Jerzego Zawieyskiego.

Wrzesień - Aresztowania wśród studentów w związku z akcją ulotkową przeciwko agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację (m.in. Bogusława Blajfer, Eugeniusz Smolar, Romuald Lubianiec, Tadeusz Markiewicz, Wiktor Nagórski, Sylwia Poleska). Rok później otrzymają oni wyroki od 1,5 roku do kilku miesięcy więzienia.

25 listopada - Józef Dajczgewand i Sławomir Kretkowski skazani na 2,5 roku za udział w wydarzeniach marcowych, tzn. "udział w związku, którego cel i istnienie miały stanowić tajemnicę dla władz państwowych".






1969:



15 stycznia - Kuroń i Modzelewski skazani na 3,5 roku za "wywoływanie niepokojów studenckich".

10 lutego - Adam Michnik skazany na 3 lata, Barbara Toruńczyk i Henryk Szlajfer na 2 lata, a Wiktor Górecki na 20 miesięcy za udział w wydarzeniach marcowych (udział w "tajnej organizacji").

21 lutego - Antoni Zambrowski skazany na 2 lata za udział w wydarzeniach marcowych.

15 kwietnia - Wyroki po 1,5 roku dla Ireny Lasoty, Ireny Grudzińskiej i Teresy Boguckiej za udział w wydarzeniach marcowych.

27 maja - Aresztowanie Macieja Kozłowskiego i Marii Tworkowskiej, przemycających przez granicę w Tatrach paryską "Kulturę" i wydawnictwa emigracyjne.

Listopad - Ukazuje się pierwszy numer nielegalnego "Biuletynu" - powielanego pisma, wydawanego przez odwołującą się do tradycji niepodległościowych organizację "Ruch".






1970:



21 stycznia - Ksiądz Czesław Sadłowski, proboszcz parafii w Zbroszy Dużej koło Grójca skazany na 3 miesiące aresztu za "prowadzenie działalności rozrywkowej bez zezwolenia" (wyświetlanie filmów o tematyce religijnej). Jest to kolejna represja wobec tego księdza, wcześniej prześladowanego za próby budowania kościoła bez zezwolenia.

9-24 lutego - Proces grupy "taterników", oskarżonej o "zbieranie, opracowywanie i przekazywanie wrogiemu ośrodkowi (Instytut Literacki w Paryżu) materiałów i treści szkalującej nasz naród, ustrój i władze" i nielegalny kolportaż "Kultury" w kraju. Maciej Kozłowski skazany na 4,5 roku, Jakub Karpiński na 4 lata, Maria Tworkowska i Krzysztof Szymborski na 3,5 roku, Małgorzata Szpakowska na 3 lata.

20 czerwca - Aresztowanie kilkudziesięciu osób związanych z grupą "Ruch", przygotowującą spalenie Muzeum Lenina w Poroninie.

14 grudnia - W wyniku ogłoszonej dzień wcześniej podwyżki cen artykułów żywnościowych w Trójmieście dochodzi do strajków i manifestacji ulicznych. Następnego dnia manifestanci, głównie robotnicy trójmiejskich stoczni, podpalają gmach KW PZPR w Gdańsku. Wysłane do akcji wojsko ma rozkaz użycia broni, w wyniku czego w Gdańsku i Gdyni ginie kilkadziesiąt osób. Do podobnych zajść dochodzi w Szczecinie, gdzie także giną ludzie.

20 grudnia - Skompromitowanego Gomułkę, który wydał rozkaz użycia broni zastępuje na stanowisku I sekretarza KC Edward Gierek. Wpływa to na uspokojenie sytuacji.






1971:



22 stycznia - Kolejny strajk w Stoczni Szczecińskiej, zakończony dwa dni później po spotkaniu strajkujących z Gierkiem. Obiecuje on robotnikom całkowicie nową politykę i zwraca się o "pomoc" w jej realizacji. Przez następnych pięć lat znacznie podnosi się stopa życiowa społeczeństwa, Polska otwiera się na świat, panuje największy od 1945 roku liberalizm w życiu kulturalnym.

11-15 lutego - Strajk kilku zakładów przemysłu tekstylnego w Łodzi, w wyniku którego władze zmuszone są cofnąć grudniową podwyżkę.

21 września-23 października - Proces przywódców organizacji "Ruch". Andrzej i Benedykt Czuma skazani na 7 lat, Stefan Niesiołowski na 6 lat, Marian Gołębiewski i Bolesław Stolarz na 4,5 roku, a Emil Morgiewicz na 4 lata więzienia za "podjęcie przygotowań do obalenia ustroju siłą". Wcześniej w czterech procesach w Łodzi i Warszawie skazano innych działaczy "Ruchu": Marka Niesiołowskiego i Wiesława Kęcika na 3,5 roku, Stefana Turschmida na 2,5 roku, Elżbietę Nagrodzką, Jan Kapuścińskiego, Wojciecha Manteja, Jacka Bartkowiaka, Grzegorza Dzięgielewskiego, Marzenę Górszczyk, Janusza Krzyżewskiego i Wiesława Kurowskiego na kary po 2 lata więzienia, Janusza Kenica na 20 miesięcy, Marka Kruzerowskiego i Edwarda Piotrowskiego na 1,5 roku, Jana Długołęckiego i Wojciecha Majdę na rok, a Joannę Szczęsną, Barbarę Wińczyk, Mirosławę Grabowską, Wojciecha Drozdka, Jerzego Bergiela, Lucynę Paszkowską, Czciborę Iżycką i Jacka Bierezina na kary z zawieszeniem.






1972:



8 października - Wyroki w procesie braci Kowalczyków, oskarżonych o wysadzenie auli WSP w Opolu, gdzie miała odbyć się akademia z okazji święta MO i SB. Jerzy Kowalczyk skazany na karę śmierci, Ryszard na 25 lat.






1973:



26-28 marca - Zjazd zjednoczeniowy ZSP i akademickiego ZMS - Powstanie Socjalistycznego Związku Studentów Polskich. Przeciw czterech delegatów: Konrad Bieliński, Irena Halak, Jacek Santorski, Tadeusz Szawiel.

Wiosna - Ukazuje się pierwszy numer kwartalnika politycznego "Aneks", wydawanego przez Polskie Koło Naukowe przy Uniwersytecie w Uppsali, redagowanego przez emigrantów pomarcowych (gł. Aleksander Smolar).






1974:



12 grudnia - "List 15" twórców i pisarzy, apelujących do władz o umożliwienie Polakom zamieszkałym w ZSRR kontaktu z polską kulturą. Sygnatariusze: Jacek Bocheński, Kazimierz Brandys, Zbigniew Herbert, Andrzej Kijowski, Tadeusz Konwicki, Edward Lipiński, Zofia Małynicz, Jan Nepomucen Miller, Zygmunt Mycielski, Marek Nowakowski, Antoni Słonimski, Adam Szczypiorski, Wiktor Woroszylski, ks. Jan Zieja, Włodzimierz Zonn.






1975:



5 grudnia - "List 59", którego sygnatariusze protestują przeciwko planom zapisania w konstytucji kierowniczej roli PZPR, sojuszu z ZSRR oraz uzależnienia praw obywatelskich od wypełniania obowiązków wobec państwa. Podpisali m.in.: Stefan Amsterdamski, Stanisław Barańczak, Jacek Bierezin, Irena Byrska, Tadeusz Byrski, Andrzej Drawicz, Jerzy Ficowski, Kornel Filipowicz, Zbigniew Herbert, Anna Kamieńska, Jakub Karpiński, Wojciech Karpiński, Jan Kielanowski, Stefan Kisielewski, Leszek Kołakowski, Julian Kornhauser, Marcin Król, Ryszard Krynicki, Jacek Kuroń, Edward Lipiński, Jan Józef Lipski, ks. Stanisław Małkowski, Jerzy Markuszewski, Adam Michnik, Halina Mikołajska, Jan Nepomucen Miller, Leszek Moczulski, Zygmunt Mycielski, Jan Olszewski, Antoni Pajdak, Krzysztof Pomian, o. Jacek Salij, Władysław Siła-Nowicki, Antoni Słonimski, Aniela Steinsbergowa, Julian Stryjkowski, Jan Józef Szczepański, Adam Szczypiorski, Wisława Szymborska, Adam Zagajewski, ks. Jan Zieja. W ciągu następnych dni do Sejmu i Edwarda Gierka wpływają inne listy w tej sprawie m.in. "List 7", podpisany przez autorytety naukowe i "List 218", podpisany przez młodzież z Warszawy i Łodzi.






1976:



31 stycznia - "Memoriał 101" do komisji sejmowej, przygotowującej nowelizację konstytucji. W ciągu następnych dni szereg listów, podpisanych przez autorytety ze świata nauki i kultury.

10 lutego - Sejm wprowadza do konstytucji kontrowersyjne zapisy. Podczas głosowania wstrzymuje się tylko jeden poseł - Stanisław Stomma z Koła ZNAK.

3 maja - Ogłoszenie w londyńskim "Tygodniku Polskim" programu Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, który w 26 punktach krytykuje rzeczywistość ustrojową PRL i tworzy model pożądanego systemu politycznego; Postulaty rzeczywistej suwerenności, demokracji wielopartyjnej, swobód obywatelskich, nieograniczonego rozwoju nauki i kultury. Główny autor (nie ujawniony): Zdzisław Najder.

25 czerwca - Strajki i demonstracje w kilku miastach Polski w wyniku ogłoszonej dzień wcześniej radykalnej podwyżki cen żywności. Największą skalę manifestację przyjmują w Radomiu i Ursusie. W tych dwóch miastach masowe aresztowania i pobicia przez milicję rzeczywistych i domniemanych uczestników wydarzeń. W całej Polsce ok. 2500 osób zatrzymanych, ok. 370 skazanych w trybie przyspieszonym, ok. 500 spraw w sądach.

17 lipca - Przed Sądem Najwyższym pierwszy proces uczestników strajku w Ursusie. Początek akcji pomocy aresztowanym i ich rodzinom, zorganizowanej przez środowiska zaangażowane w kampanię konstytucyjną.

Lipiec - Cykl listów do władz przeciw wyrokom w procesach uczestników wydarzeń w Radomiu i w Ursusie. Wśród sygnatariuszy m.in.: S. Barańczak, J. Bocheński, A. Kijowski, S. Kisielewski, R. Krynicki, E. Lipiński, J. J. Lipski, A. Michnik, H. Mikołajska, M. Nowakowski, J. Stryjkowski, ks. J. Zieja ("List 13"). Również list Jerzego Andrzejewskiego do prześladowanych uczestników wydarzeń i list otwarty Jacka Kuronia do szefa Włoskiej Partii Komunistycznej Enrico Berlinguera.

23 września - Powołanie Komitetu Obrony Robotników. W przyjętym apelu do społeczeństwa i władz Komitet tłumaczy swoje powstanie "brakiem jakiejkolwiek pomocy dla prześladowanych uczestników wydarzeń czerwcowych ze strony instytucji do tego powołanych". Pod apelem podpisują się członkowie-założyciele: Jerzy Andrzejewski, Stanisław Barańczak, Ludwik Cohn, Edward Lipiński, Jan Józef Lipski, Antoni Macierewicz, Antoni Pajdak, Józef Rybicki, Aniela Steinsbergowa, Adam Szczypiorski, ks. Jan Zieja, Wojciech Ziembiński, a w następnych miesiącach do KOR-u dołączają: Bogdan Borusewicz, Mirosław Chojecki, ks. Zbigniew Kamiński, Anka Kowalska, Stefan Kaczorowski, Adam Michnik, Halina Mikołajska, Emil Morgiewicz, Wojciech Onyszkiewicz, Józef Śreniowski, Wacław Zawadzki.

29 września - Ukazuje się pierwszy "Komunikat KOR" - jedyny oficjalny dokument, firmowany przez cały Komitet. Równocześnie zaczyna ukazywać się redagowany przez kilku członków i współpracowników KOR-u (m.in. Seweryn Blumsztajn i Joanna Szczęsna) "Biuletyn Informacyjny".

Październik - Ukazuje się pierwszy numer powielanego pisma "U progu", wydawanego przez zakonspirowane środowisko "nurtu niepodległościowego" (m.in. dawny "Ruch").

15 listopada - KOR zwraca się z apelem o powołanie komisji sejmowej, która zbadałaby okoliczności wydarzeń czerwcowych. Pod listem zebrano w różnych środowiskach setki podpisów.






1977:



Styczeń - Pierwszy numer podziemnego pisma literackiego "Zapis", powiązanego ze środowiskiem KOR-u. W zespole redakcyjnym Jerzy Andrzejewski, Stanisław Barańczak, Jacek Bocheński, Kazimierz Brandys, Tomasz Burek, Marek Nowakowski, Barbara Toruńczyk, Wiktor Woroszylski

3 lutego - Zwolnienie większości skazanych za udział w wydarzeniach czerwcowych na podstawie aktu łaski Rady Państwa. W więzieniach pozostaje 5 osób.

26 marca - Powstanie Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, utworzonego przez niechętne niektórym członkom KOR środowisko opozycji niepodległościowej (Nurt Niepodległościowy). Według deklaracji założycielskiej cele ROPCiO to: "Solidarne działanie w sprawach rzeczywistego przestrzegania praw człowieka, ujawnianie wobec opinii publicznej i sygnalizowanie właściwym organom faktów łamania tych praw, współpraca z organizacjami międzynarodowymi". Sygnatariusze deklaracji to: gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz, Andrzej Czuma, Karol Głogowski, Kazimierz Janusz, Stefan Kaczorowski, Leszek Moczulski, Marek Niesiołowski, Antoni Pajdak, Zbigniew Sekulski, Zbigniew Siemiński, Bogumił Studziński, ks. Bolesław Papiernik, Piotr Typiak, ks. Ludwik Wiśniewski, Andrzej Woźnicki, ks. Jan Zieja, Wojciech Ziembiński. Antoni Pajdak i ks. Jan Zieja zrezygnowali z udziału w pracach ROPCiO.

15 kwietnia - Rzecznikami ROPCiO zostają Andrzej Czuma i Leszek Moczulski.

30 kwietnia - ukazuje się pierwszy numer pisma ROPCiO "Opinia" (redaktorzy: Kazimierz Janusz, Leszek Moczulski i Wojciech Ziembiński).

7 maja - W Krakowie ginie w tajemniczych okolicznościach współpracownik KOR, student Stanisław Pyjas. Obrażenia ciała sugerują śmiertelne pobicie, a poprzedzające śmierć anonimy z pogróżkami wskazują na udział Służby Bezpieczeństwa w spowodowaniu tej śmierci.

15 maja - Manifestacja młodzieży i studentów krakowskich, protestujących przeciwko śmierci Pyjasa. Po manifestacji powstaje w Krakowie Studencki Komitet Solidarności - pierwsza niezależna organizacja studencka (Lesław Maleszka, Andrzej Balcerek, Liliana Batko, Elżbieta Majewska, Małgorzata Gątkiewicz, Bogusław Sonik, Józef Ruszar, Joanna Barczyk, Wiesław Bek, Bronisław Wildstein).

Maj - Aresztowanie dwunastu najaktywniejszych członków i współpracowników KOR, którym zarzucono "kontakty z obcą organizacją w celu działania na szkodę PRL".

24-30 maja - Głodówka w warszawskim kościele św. Marcina. Żądanie uwolnienia aresztowanych KOR-owców i przetrzymywanych jeszcze w więzieniach uczestników wydarzeń radomskich. Uczestnicy: Stanisław Barańczak, Bogusława Blajfer, Danuta Chomicka, Lucyna Chomicka, Bohdan Cywiński, Jerzy Geresz, Eugeniusz Kloc, Zenon Pałka, Joanna Szczęsna, Ozjasz Szechter, Kazimierz Świtoń, Barbara Toruńczyk, Henryk Wujec. Rzecznik głodujących - Tadeusz Mazowiecki.

12 lipca - Podczas spotkania z dziennikarzami Edward Gierek mówi o opozycji: "Chodzi, towarzysze, o to, aby w sposób niekampanijny ujawniać ideologiczny charakter określonych grup, wskazywać, że usiłują one postawić na porządku dziennym problemy, które dawno zostały w naszym kraju rozstrzygnięte". "W odróżnieniu od lat 60-tych mamy obecnie do czynienia z zespoleniem się różnego rodzaju grup antysocjalistycznych, które różnią się zarówno rodowodem, jak i orientacją ideologiczną".

22 lipca - W wyniku amnestii KOR-owcy i robotnicy wychodzą na wolność.

29 września - KOR przekształca się w Komitet Samoobrony Społecznej KOR, który ma mieć na celu "walkę z represjami stosowanymi z powodów politycznych i walkę o instytucjonalne zabezpieczenie praw i wolności obywatelskich". Do KSS "KOR" nie wchodzą związani z ROPCiO Kaczorowski, Morgiewicz i Ziembiński, natomiast w ciągu następnych tygodni i miesięcy dokooptowani zostają: Konrad Bieliński, Seweryn Blumsztajn, Andrzej Celiński, Leszek Kołakowski, Jan Lityński, Zbigniew Romaszewski, Maria Wosiek, Henryk Wujec, Jerzy Ficowski, Wiesław Kęcik, Jerzy Nowacki i Ewa Milewicz.

Wrzesień - Powstaje związana z KSS "KOR" Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA, kierowana przez Mirosława Chojeckiego. Do 1980 roku wydała 100 książek, przede wszystkim pisarzy zakazanych przez cenzurę. Powstaje też przeznaczony dla środowiska robotniczego dwutygodnik "Robotnik" (współredaktorzy m.in. Jan Lityński, Helena i Witold Łuczywo, Henryk Wujec, Wojciech Onyszkiewicz, Józef Śreniowski).

Październik - Pierwszy numer redagowanego przez członków KSS "KOR" miesięcznika "Głos". W redakcji Konrad Bieliński, Seweryn Blumsztajn, Andrzej Celiński, Krzysztof Hagmajer, Jacek Kuroń, Jan Józef Lipski, Jan Lityński, Antoni Macierewicz, Piotr Naimski, Wojciech Onyszkiewicz, Zbigniew Romaszewski. Od numeru 3 Antoni Macierewicz, Piotr Naimski, Marek Tarniewski [Jakub Karpiński]. Od redakcji: "Łączy nas przekonanie, że suwerenność i demokracja są w Polsce osiągalne, a najwłaściwszą drogą ku temu jest tworzenie niezależnych od władz samorządnych instytucji społecznych".

W pierwszym numerze "Głosu" opublikowana zostaje "Deklaracja Ruchu Demokratycznego", wzywająca do "tworzenia niezależnych, samorządnych instytucji społecznych, wykonujących konkretne zadania w obronie praw człowieka i obywatela", podpisana przez 115 osób - członków i współpracowników KSS "KOR".

W Łodzi pierwszy numer pozacenzuralnego kwartalnika literackiego "Puls", redaktorzy: Jacek Bierezin, Tomasz Filipczak, Witold Sułkowski, Tadeusz Walendowski.

W Gdańsku pierwszy numer pozacenzuralnego pisma studentów związanych z ROPCiO - "Bratniak". W redakcji Aleksander Hall i Marian Piłka.

W Lublinie pierwszy numer "niezależnego pisma młodych katolików" - "Spotkania". W redakcji Zdzisław Bradel, Janusz Krupski, Stefan Szaciłowski, od nr 5 także Wojciech Oracz i Józef Ruszar.

Powstaje też pierwszy numer pisma środowiska SKS - "Indeks". W redakcji Lesław Maleszka, Tomasz Schoen, Bronisław Wildstein (Kraków), Jan Ajzner, Ludwik Dorn, Urszula Doroszewska, Sergiusz Kowalski (Warszawa), Paweł Spodenkiewicz (Łódź).

Listopad - KSS "KOR" ujawnia księgę zapisów cenzorskich, przekazaną Komitetowi przez zbiegłego do Szwecji cenzora Tomasza Strzyżewskiego.

25 grudnia - Ukazuje się przeznaczone dla wsi pismo ROPCiO "Gospodarz". Redaktorzy - Bogumił Studziński, Piotr Typiak.






1978:



11 stycznia - Deklaracja założycielska samokształceniowego Towarzystwa Kursów Naukowych, podpisana przez 58 osób: "niedostatki wykształcenia oficjalnego oraz praktyczne i ideologiczne ograniczanie wolności nauki znane były i krytykowane od wieków". "Świadomi tej tradycji oraz współczesnych potrzeb, występujemy z naszą inicjatywą, mającą na celu pomoc wszystkim, którzy przez samokształcenie chcą wzbogacić swoją wiedzę". Wykłady w prywatnych mieszkaniach i kościołach, program z zakresu historii, socjologii, ekonomii, literaturoznawstwa. W komisji programowej m.in. Jan Kielanowski, Tadeusz Mazowiecki, Bohdan Cywiński, Stefan Amsterdamski, Aldona Jawłowska, Andrzej Kijowski, Wojciech Ostrowski i sekretarz TKN Andrzej Celiński. W następnych miesiącach wykłady TKN wygłaszali m.in.: S. Amsterdamski, S. Barańczak, W. Bartoszewski, W. Bieńkowski, Cz. Bobrowski, M. Brandys, T. Burek, A. Celiński, B. Cywiński, K. Filipowicz, M. Głowiński, A. Gołubiew, K. Górski, M. Janion, J. Jedlicki, K. Kerstenowa, J. Kielanowski, A. Kijowski, T. Konwicki, W. Kuczyński, J. Kuroń, J. J. Lipski, H. Malewska, M. Małowist, A. Michnik, H. Mikołajska, Z. Mycielski, S. Pollak, B. Skarga, A. Stanowski, J. Stryjkowski, J. J. Szczepański, H. Wereszczycki, A. Zagajewski, Cz. Zgorzelski.

25 lutego - W Katowicach Bolesław Cygan, Roman Kściuczek, Kazimierz Świtoń i Władysław Sulecki organizują pierwszy Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych. Od razu silne represje ze strony organów bezpieczeństwa, prześladowany przede wszystkim lider WZZ Kazimierz Świtoń.

29 kwietnia - W Gdańsku powstaje KZ WZZ Wybrzeża. Organizatorzy to m.in. Andrzej Gwiazda, Krzysztof Wyszkowski i członek KSS "KOR" Bogdan Borusewicz, do których dołączają potem Joanna Duda-Gwiazda, Anna Walentynowicz i Lech Wałęsa.

30 lipca - W gminie Milejów w woj. lubelskim na zakończenie dwudniowego strajku, polegającego na wstrzymaniu się od dostaw mleka, a stanowiącego protest przeciwko projektowanej ustawie emerytalnej rolników powstaje pierwszy Tymczasowy Komitet Samoobrony Chłopskiej. Lider - Janusz Rożek.

Lipiec - Ukazuje się pierwszy numer podziemnego kwartalnika "Krytyka", pod redakcją Stefana Starczewskiego. W kolegium redakcyjnym także członkowie KSS "KOR" Stanisław Barańczak, Konrad Bieliński, Jacek Kuroń, Jan Lityński, Adam Michnik oraz Jan Walc, Roman Wojciechowski, Miklos Haraszti (Węgry) i Vaclav Havel (Czechosłowacja).

Pierwszy numer pisma "Droga", redagowanego przez Leszka Moczulskiego, usuniętego z redakcji "Opinii" po rozłamie w ROPCiO (powstają dwa środowiska - skupione wokół Andrzeja Czumy, tworzące tzw. Radę Sygnatariuszy, i skupione wokół Moczulskiego, tworzące tzw. Radę Rzeczników).

Sierpień - W Gdańsku ukazuje się pierwszy numer pisma KZ WZZ "Robotnik Wybrzeża".

W Krakowie powstaje związane ze środowiskiem SKS niezależne wydawnictwo Krakowska Oficyna Studentów.

9 września - We wsi Zbrosza Duża, pod patronatem ks. Czesława Sadłowskiego powstaje Tymczasowy Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej. Następnego dnia we wsi Lisów w radomskiem powstaje Niezależny Związek Zawodowy Rolników, utworzony przez Henryka Kossuta, Piotra Sęka, Tadeusza Fijałkowskiego i Jana Kozłowskiego.

16 października - Kardynał Karol Wojtyła wybrany papieżem.

12 listopada - We wsi Łowisko powstaje Tymczasowy Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Rzeszowskiej.






1979:



10 lutego - Deklaracja założycielska Komitetu Porozumienia na Rzecz Samostanowienia Narodu: "Dzisiaj, w 60-lecie uroczystego otwarcia pierwszego po latach niewoli Sejmu RP [...], wyłonionego w powszechnych, równych, tajnych, bezpośrednich i proporcjonalnych wyborach 26 stycznia 1919, uważamy za konieczne porozumienie obywateli, którzy nie akceptują totalitarnych metod sprawowania władzy, na rzecz pełnej realizacji zasady zwierzchnictwa narodu. W tym celu powołaliśmy Komitet Porozumienia na Rzecz Samostanowienia Narodu". Wśród sygnatariuszy głównie działacze ROPCiO, m.in. Wojciech Ziembiński, Edward Staniewski, Marian Piłka. KPSN wydaje własne pismo - "Rzeczpospolita".

26 marca - Najście bojówki SZSP na mieszkanie Jacka Kuronia, gdzie miał się odbyć wykład TKN. Syn Kuronia Maciej i Henryk Wujec ciężko pobici. Ojciec Henryk Kuroń zabrany z zawałem do szpitala.

19 kwietnia - Próba wysadzenia pomnika Lenina w Nowej Hucie. Sprawców nie wykryto.

Marzec - Pierwszy numer pozacenzuralnego kwartalnika "Res Publica". W niejawnej redakcji Marcin Król, Wiktor Dłuski, Damian Kalbarczyk i Paweł Śpiewak.

Kwiecień - Pierwszy numer ukazującego się poza cenzurą czasopisma dla wsi "Placówka", redagowanego m.in. przez członka KSS "KOR" Wiesława Kęcika oraz działaczy chłopskich, skupionych w komitetach samoobrony.

2-10 czerwca - Wizyta papieża Jana Pawła II w Polsce. Pierwszego dnia papież odprawia mszę św. na Placu Zwycięstwa i podczas homilii wygłasza słowa: "Niech stąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej Ziemi!"

29 lipca - Powstaje niezależna organizacja Ruch Młodej Polski, utworzona przez środowiska wydające pismo "Bratniak". Komunikat, podpisany przez Jacka Bartyzela (Łódź), Aleksandra Halla (Gdańsk), Wiesława Parchimowicza (Szczecin) oraz Arkadiusza Rybickiego (Sopot) głosi, że "RMP jest niezależnym ruchem ideowym, którego uczestnicy zgodzili się co do działań na rzecz niepodległości państwa polskiego, umacniania więzi narodowej Polaków, respektowania praw osoby ludzkiej, przestrzegania chrześcijańskich norm etycznych".

Lipiec - W piśmie "Robotnik" opublikowana zostaje Karta Praw Robotniczych, podpisana przez ponad stu niezależnych działaczy robotniczych z całej Polski. Wśród postulatów m.in. prawo do strajku.

1 września - Grupa działaczy ROPCiO z Leszkiem Moczulskim na czele tworzy Konfederację Polski Niepodległej, deklarującą się jako partia polityczna. KPN wydaje dwa pozacenzuralne czasopisma: "Gazetę Polską" i "Drogę", w której opublikowany zostaje manifest programowy "Rewolucja bez rewolucji" Leszka Moczulskiego.

3-10 października - Wspólna głodówka przedstawicieli KSS "KOR" i ROPCiO w kościele św. Krzyża w Warszawie, na znak solidarności z prześladowanymi sygnatariuszami czechosłowackiej Karty 77. Uczestnicy: Konrad Bieliński, Jacek Bierezin, Andrzej Czuma, Joanna Duda-Gwiazda, Kazimierz Janusz, Anka Kowalska, Jacek Kuroń, Jan Lityński, Antoni Macierewicz, ks. Stanisław Małkowski, Jerzy Markuszewski, Adam Michnik, Mariusz Wilk, Kazimierz Wóycicki.

11 listopada - Demonstracja z okazji rocznicy odzyskania niepodległości, zorganizowana przez ROPCiO na Placu Zwycięstwa. Po demonstracji Andrzej Czuma skazany na 3 miesiące aresztu za "tamowanie ruchu".

Listopad - Pierwszy numer pozacenzuralnego kwartalnika "Aspekt", wydawanego przez związane z ROPCiO środowisko Ruchu Wolnych Demokratów (redaktorzy Andrzej Mazur i Andrzej Ostoja-Owsiany).






1980:



7-17 maja - Głodówka w Podkowie Leśnej na znak solidarności z głodującymi w więzieniach Dariuszem Kobzdejem i Mirosławem Chojeckim (aresztowanym pod spreparowanym zarzutem kradzieży powielacza) oraz w proteście przeciwko przetrzymywaniu w więzieniach 11 działaczy opozycji. Uczestnicy: Seweryn Blumsztajn, Jarosław Broda, Leszek Budrewicz, Marian Gołębiewski, Krystyna Iwaszkiewicz, Wiesław Kęcik, Sergiusz Kowalski, Jacek Kuroń, Renata Otolińska, Kazimierz Świtoń, Mariusz Wilk, Tadeusz Zachara, Wiesław Parchimowicz, Jerzy Godek, Lesław Maleszka, Aleksandra Sarata, Róża Woźniakowska, Tomasz Burek, Ryszard Krynicki, Bronisław Wildstein, Jan Karandziej, Mieczysław Majdzik, ks. Tadeusz Stokowski, Janusz Przewłocki, Aleksander Hall, Tibor Pakh, Ryszard Łagodziński. Rzecznikami głodujących Kazimierz Janusz i Jan Józef Lipski.

Lipiec - W wyniku podwyżki cen mięsa w wielu miastach wybuchają strajki, kończone na ogół po obietnicach podwyżek płac. W Lublinie, gdzie strajkuje kilka największych zakładów postulat nowych wyborów do rad zakładowych.

Strajki wybuchają w sytuacji pogarszających się od połowy lat 70-tych z roku na rok warunków życia, coraz gorszego zaopatrzenia w żywność i artykuły przemysłowe, czemu towarzyszy coraz bardziej natrętna "propaganda sukcesu" w mediach.

14 sierpnia - Początek strajku w Stoczni Gdańskiej w obronie zwolnionej z pracy działaczki WZZ Anny Walentynowicz. Postulaty przywrócenia do pracy Walentynowicz, Lecha Wałęsy, postawienia pomnika ofiar Grudnia 70 i podwyżki płac.

16 sierpnia - Mimo spełnienia przez dyrekcję wszystkich trzech postulatów, w stoczni początek strajku solidarnościowego z innymi zakładami, które w międzyczasie rozpoczęły strajk. Powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Lechem Wałęsą na czele, który stawia 21 wspólnych dla wszystkich postulatów, m.in. postulat utworzenia niezależnych od władzy związków zawodowych, zagwarantowania prawa do strajku, ograniczenia cenzury, zwolnienia wszystkich więźniów politycznych i coniedzielnej mszy św. w radio.

18 sierpnia - Początek strajku w Szczecinie, podobne postulaty. Edward Gierek w przemówieniu telewizyjnym apeluje o zachowanie spokoju i udziela poparcia istniejącym związkom zawodowym.

20 sierpnia - 64 intelektualistów apeluje w liście do władz o rozmowy z MKS. Aresztowania wśród najaktywniejszych członków KSS "KOR".

21 sierpnia - Początek rozmów wicepremiera Kazimierza Barcikowskiego z MKS w Szczecinie.

22 sierpnia - Początek rozmów wicepremiera Mieczysława Jagielskiego z MKS w Gdańsku, grupującym przedstawicieli kilkuset strajkujących zakładów.

23 sierpnia - MKS w Gdańsku i MKS w Szczecinie ustalają, że najważniejszy dla obu komitetów jest postulat utworzenia wolnych związków zawodowych. W Gdańsku pierwszy numer codziennego biuletynu strajkowego "Solidarność".

24 sierpnia - Utworzenie Komisji Ekspertów przy MKS w Gdańsku pod przewodnictwem Tadeusza Mazowieckiego.

29 sierpnia - Początek strajków na Śląsku.

30 sierpnia - W Gdańsku delegacja rządowa zgadza się na utworzenie niezależnych, samorządnych związków zawodowych, respektujących "porządek konstytucyjny PRL", prawo do strajku oraz zapewnia bezpieczeństwo strajkującym i gwarantuje uwolnienie aresztowanych. Podpisanie porozumienia między rządem a MKS w Szczecinie, przewidującego powstanie tylko "samorządnych" związków zawodowych.

31 sierpnia - Uroczyste podpisanie porozumienia między wicepremierem Mieczysławem Jagielskim a przewodniczącym MKS Lechem Wałęsą w Gdańsku. Koniec strajku.

3 września - Podpisanie porozumienia między delegacją rządową a MKS w Jastrzębiu, potwierdzającego porozumienia gdańskie, likwidującego czterobrygadowy system w górnictwie oraz wprowadzającego wszystkie wolne soboty od 1 stycznia 1981.

6 września - Edwarda Gierka na stanowisku I sekretarza KC zastępuje Stanisław Kania.

17 września - Gdańskie spotkanie powstałych z MKS Międzyzakładowych Komitetów Założycielskich z całego kraju podejmuje decyzję o utworzeniu ogólnopolskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" o wspólnym statucie. Przewodniczący Krajowej Komisji Porozumiewawczej: Lech Wałęsa.

21 września - Zebranie inauguracyjne NSZZ Rolników.

23 września - Aresztowanie przywódcy KPN Leszka Moczulskiego.

9 października - Literacka Nagroda Nobla dla Czesława Miłosza.

19 października - Powstaje Ogólnopolski Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów.

24 października - Sąd Wojewódzki w Warszawie rejestruje NSZZ "Solidarność", ale wprowadza do statutu związku zapis o uznaniu przewodniej roli PZPR. Związek ogłasza gotowość strajkową.

10 listopada - Sąd Najwyższy uchyla poprawki w statucie związku.

24 listopada - MKZ NSZZ "Solidarność" Regionu Mazowsze ogłasza gotowość strajkową w związku z aresztowaniem pracownika poligrafii MKZ Jana Narożniaka, u którego znaleziono opracowanie prokuratora generalnego nt. walki z opozycją. W dwa dni później Narożniak zwolniony za poręczeniem prezesa SDP Stefana Bratkowskiego.

10 grudnia - Utworzenie przy KKP NSZZ "Solidarność" Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania. Przewodniczący - Aleksander Hall

16 grudnia - Uroczyste odsłonięcie w Gdańsku Pomnika Stoczniowców poległych w 1970 roku.






1981:



21 stycznia - W Łodzi początek strajku studenckiego - postulat rejestracji NZS.

11 lutego - Wojciech Jaruzelski premierem. W swym expose apeluje o "90 spokojnych dni".

12 lutego - Powołanie Tymczasowego Prezydium KKP (Lech Wałęsa, Andrzej Gwiazda, Stefan Kalinowski, Zbigniew Bujak, Tadeusz Jedynak, Jan Rulewski, Andrzej Słowik, Stanisław Wądołowski).

16 lutego - W wyniku negocjacji z "Solidarnością" i pod groźbą strajku rząd zgadza się na 3 wolne soboty w miesiącu, dostęp "S" do mediów i wydawanie "Tygodnika Solidarność".

19 lutego - Rejestracja NZS przez ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki. Koniec strajku w Łodzi.

8-9 marca - W Poznaniu zjazd zjednoczeniowy dwóch rolniczych "Solidarności". Powstaje NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność". Przewodniczący - Jan Kułaj.

19 marca - Na sesji WRN w Bydgoszczy trzej działacze "S" ciężko pobici przez milicję. Przewodniczący Zarządu Regionu Jan Rulewski trafia do szpitala.

24 marca - KKP ogłasza na 31 marca strajk generalny w związku z wydarzeniami w Bydgoszczy.

30 marca - Po rozmowach z wicepremierem Mieczysławem Rakowskim Lech Wałęsa odwołuje zapowiedziany na następny dzień strajk, mimo braku formalnej decyzji KKP.

3 kwietnia - Ukazuje się pierwszy numer legalnego "Tygodnika Solidarność".

2-6 kwietnia - I zjazd Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Przewodniczącym Krajowej Komisji Koordynacyjnej Jarosław Guzy.

12 maja - Rejestracja przez Sąd Najwyższy NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność", po kilku odmowach rejestracji przez sądy niższej instancji.

25 maja - W Warszawie wielka demonstracja studencka w obronie więźniów "za przekonania", głównie przywódców KPN.

Maj - Na Politechnice Warszawskiej wystawa niezależnych wydawnictw.

1 czerwca - Powstaje Związek Zawodowy Funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej. W krótkim czasie wszyscy działacze zwolnieni z milicji.

15 czerwca - Początek procesu przywódców KPN: Leszka Moczulskiego, Ramualda Szeremietiewa, Tadeusza Jandziszaka i Tadeusza Stańskiego.

30 lipca - Marsz głodowy tysięcy kobiet w Łodzi, spowodowany fatalnym zaopatrzeniem.

W ciągu 1981 roku na większość artykułów żywnościowych i niektóre przemysłowe wprowadzone są kartki, na które jednak nie zawsze jest pokrycie.

3-6 sierpnia - Blokada skrzyżowania Al. Jerozolimskich i Marszałkowskiej w Warszawie przez protestacyjną kolumnę autobusów i ciężarówek, którym nie pozwolono podjechać pod gmach KC.

5-10 września - Pierwsza tura I Zjazdu "Solidarności". Przyjęcie m.in. "Posłania do ludzi pracy Europy Wschodniej", co wywołuje ostrą reakcję władz radzieckich.

16 września - Z oświadczenia Biura Politycznego KC PZPR: "Przebieg i uchwały pierwszej części Zjazdu podniosły do rangi oficjalnego programu całej organizacji awanturnicze tendencje i zjawiska, które występowały w 'Solidarności' - choć wydawały się tylko nurtami skrajnymi. Tym samym jednostronnie złamane zostały porozumienia zawarte w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu. Zastąpiono je programami politycznymi opozycji, która godzi w żywotne interesy narodu i państwa polskiego, oznacza kierunek na konfrontację grożącą rozlewem krwi [...] Socjalizmu będziemy bronić jak niepodległości Polski".

26 września-7 października - Druga tura zjazdu "S". Lech Wałęsa wybrany przewodniczącym Komisji Krajowej. 23 września prof. Edward Lipiński ogłasza z trybuny zjazdowej samorozwiązanie się KSS "KOR".

28 września - Powstaje Klub Służby Niepodległości, stawiający sobie m.in. za cel odbudowę suwerenności Polski. Deklarację KSN podpisują m.in. Antoni Macierewicz, Wojciech Ziembiński i Aleksander Hall.

18 października - Gen. Jaruzelski zastępuje Stanisława Kanię na stanowisku I sekretarza KC.

20 listopada - Początek ogólnopolskiego strajku NZS w proteście przeciwko bezprawnemu wyborowi związanego z władzami rektora Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Radomiu.

22 listopada - W Warszawie zawiązuje się Klub Samorządnej Rzeczypospolitej "Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość", odwołujący się do uchwalonego na zjeździe "Solidarności" programu "Samorządna Rzeczpospolita". Wśród sygnatariuszy m.in. Jacek Kuroń, Adam Michnik, Zbigniew Bujak.

28 listopada - Wojciech Jaruzelski na Plenum KC: "Czy określenie kontrrewolucji budzi jeszcze wątpliwości? Czasu mamy coraz mniej, by zatrzymać bieg niebezpiecznych zdarzeń."

2 grudnia - Milicja i wojsko pacyfikuje strajkującą Wyższą Oficerską Szkołę Pożarnictwa w Warszawie.

13 grudnia - Wprowadzenie stanu wojennego na obszarze całej Polski. Gen. Jaruzelski staje na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Zawieszenie związków zawodowych, zmilitaryzowanie zakładów pracy, zakaz strajków, podróży krajowych i zagranicznych, przerwanie połączeń telefonicznych i teleksowych, zawieszenie wydawania prawie wszystkich gazet, zawieszenie zajęć we wszystkich szkołach, internowanie tysięcy działaczy "Solidarności", opozycyjnych intelektualistów, a także 32 działaczy partyjnych minionej epoki. Następnego dnia, w odpowiedzi na wprowadzenie stanu wojennego wybuchają strajki okupacyjne w wielu zakładach pracy, brutalnie pacyfikowane przez milicję i wojsko.

W Gdańsku powstaje Krajowy Komitet Strajkowy NSZZ "Solidarność", we Wrocławiu Regionalny Komitet Strajkowy pod kierownictwem szefa Zarządu Regionu Władysława Frasyniuka.

16 grudnia - Podczas pacyfikacji strajkującej kopalni Wujek ginie 9 górników.

17 grudnia - W Warszawie ukazuje się pierwszy numer podziemnych "Wiadomości", kontynuacji pisma Regionu Mazowsze "Wiadomości Dnia". Pacyfikacja Stoczni Gdańskiej - siedziby Krajowego Komitetu Strajkowego, aresztowanie przewodniczącego KKS Mirosława Krupińskiego, wiceprzewodniczącego Komisji Krajowej.

28 grudnia - Koniec ostatniego w Polsce strajku okupacyjnego w kopalni Piast w Gliwicach.

30 grudnia - Działacze "S" z Łodzi Jerzy Kropiwnicki i Andrzej Słowik skazani na 4,5 roku więzienia za organizowanie wiecu protestu przeciw stanowi wojennemu 13 grudnia.






1982:



13 stycznia - Powstaje Ogólnopolski Komitet Oporu NSZZ "Solidarność", pierwsza struktura podziemna, zorganizowana przez członków Prezydium KK Andrzeja Konarskiego i Eugeniusza Szumiejkę. W kościołach msze w intencji ojczyzny. W warszawskim kościele św. Stanisława Kostki pierwszą taką mszę odprawia ks. Jerzy Popiełuszko.

21 stycznia - w Krakowie powstaje Tajna Komisja Regionalna, która przejmuje zadania Zarządu Regionu w stanie wojennym. W Warszawie ukazuje się pierwszy numer pisma "Wola", wydawanego przez Międzyzakładowy Komitet Koordynacyjny.

26 stycznia - Lech Wałęsa otrzymuje decyzję o internowaniu, datowaną na 12 grudnia, po odmowie rozmów z władzami.

Styczeń - Weryfikacja dziennikarzy. Wszyscy negatywnie oceniający ustrój i stan wojenny wyrzuceni z pracy. W Warszawie ukazuje się pierwszy numer podziemnego pisma "Kos".

3 lutego - Proces organizatorów strajku w Wyższej Szkole Morskiej przed Sądem Marynarki Wojennej w Gdyni. Najwyższe wyroki w stanie wojennym: Ewa Kubasiewicz skazana na 10 lat, dwie osoby na 9 lat, cztery na 5 lat więzienia.

11 lutego - W Warszawie ukazuje się pierwszy numer "Tygodnika Mazowsze", który z czasem stanie się ogólnopolskim pismem podziemnej "Solidarności". W następnych tygodniach powstają też inne pisma regionalne - w Krakowie "Serwis Informacyjny", w Poznaniu "Obserwator Wielkopolski". We Wrocławiu wydawane jest pismo wychodzące jeszcze w okresie legalnej "Solidarności" - "Z dnia na dzień".

23 lutego - Śmierć sierżanta MO Zdzisława Karosa, postrzelonego w tramwaju przez 17-letniego Roberta Chechłacza.

1 marca - Szef MSW gen. Czesław Kiszczak informuje, że od 13 grudnia internowano łącznie 6647 osób.

20 marca - W Białymstoku powstaje Tymczasowa Komisja Regionalna NSZZ "Solidarność".

Marzec - W "Tygodniku Mazowsze" polemika o koncepcji dalszego funkcjonowania podziemia. Internowany Jacek Kuroń opowiada się za scentralizowanym ruchem, zdolnym do uderzenia na ośrodki władzy, Wiktor Kulerski i Zbigniew Bujak za zdecentralizowanym, składającym się z luźno powiązanych grup.

1 kwietnia - W Paryżu ukazuje się pierwszy numer miesięcznika "Kontakt", redagowanego przez Mirosława Chojeckiego.

12 kwietnia - W Warszawie pierwsza audycja Radia Solidarność.

22 kwietnia - Powstanie Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej - podziemnego kierownictwa "Solidarności" (Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Władysław Hardek, Bogdan Lis). Do czasu wznowienia prac Komisji Krajowej z Lechem Wałęsą na czele przedstawiciele czterech regionów zobowiązują się "koordynować działania zmierzające do odwołania stanu wojennego, zwolnienia internowanych i skazanych, przywrócenia praw obywatelskich".

23 kwietnia - Powstaje Regionalna Komisja Wykonawcza Regionu Podbeskidzie NSZZ "Solidarność".

24 kwietnia - W Warszawie zawiązuje się Międzyzakładowy Robotniczy Komitet "Solidarności", grupujący przedstawicieli kilku warszawskich zakładów pracy.

1-3 maja - W wielu miastach Polski masowe demonstracje i walki uliczne z milicją.

6 maja - W Gdańsku powstaje tajna Regionalna Komisja Koordynacyjna NSZZ "Solidarność" (m.in. Bogdan Borusewicz, Bogdan Lis, Aleksander Hall)

8 maja - W Warszawie powstaje Regionalna Komisja Wykonawcza NSZZ "Solidarność" Mazowsze (Zbigniew Bujak, Zbigniew Janas, Wiktor Kulerski, Konrad Bieliński, Zbigniew Romaszewski).

7 czerwca - Uwolnienie ze szpitala postrzelonego w maju przez milicję Jana Narożniaka, zorganizowane przez MRK "S".

30 czerwca - Powstaje Regionalna Komisja Wykonawcza Regionu Śląsko-Dąbrowskiego.

Czerwiec - We Wrocławiu Kornel Morawiecki tworzy Solidarność Walczącą.

Lipiec - TKK powołuje Biuro Koordynacyjne NSZZ "Solidarność" w Brukseli, pod kierownictwem Jerzego Milewskiego.

10 sierpnia - W Poznaniu powstaje Tymczasowy Zarząd Regionu Wielkopolska.

14 sierpnia - W Kwidzyniu 81 internowanych pobitych przez Służbę Więzienną, w tym 38 ciężko.

15 sierpnia - Powstaje Ogólnopolski Komitet Oporu Rolników (OKOR).

29 sierpnia - W Warszawie aresztowany organizator Radia Solidarność i członek RKW Mazowsze Zbigniew Romaszewski.

31 sierpnia - Masowe demonstracje w rocznicę porozumień sierpniowych. W Lubinie trzy osoby zastrzelone przez milicję.

3 września - Aresztowanie internowanych członków KSS "KOR": Jacka Kuronia, Jana Lityńskiego, Adama Michnika i Henryka Wujca. Postępowaniem objęci są również przebywający za granicą Mirosław Chojecki i Jan Józef Lipski. Zarzut: "Podjęcie przygotowań do obalenia ustroju PRL".

15 września - Aresztowany powracający z operacji w Anglii Jan Józef Lipski.

5 października - Aresztowanie członka TKK Władysława Frasyniuka.

8 października - Wyrok w procesie przywódców KPN. Leszek Moczulski skazany na 7 lat, pozostali trzej na kary od 2 do 5 lat. Sejm uchwala nową ustawę o związkach zawodowych, faktycznie delegalizującą NSZZ "Solidarność".

9 października - Z oświadczenia TKK: "Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność może być rozwiązany jedynie na mocy decyzji swych członków. Związek nasz istnieje i nadal będzie działać na rzecz samorządnej Rzeczypospolitej".

10 listopada - Mimo apelu TKK nie udaje się przeprowadzić w całej Polsce 8-godzinnego strajku, mającego być protestem przeciwko rozwiązaniu "Solidarności".

12 listopada - Lech Wałęsa zwolniony z internowania.

24 listopada - Sąd Wojewódzki we Wrocławiu skazuje Władysława Frasyniuka na 6 lat więzienia.

27 grudnia - Aresztowanie szefa TZR Wielkopolska i członka TKK Janusza Pałubickiego. Sąd Wojewódzki we Wrocławiu skazuje na 4 lata Piotr Bednarza, szefa RKS Dolny Śląsk i członka TKK.

31 grudnia - Zawieszenie stanu wojennego. Na wolność wychodzą wszyscy internowani z wyjątkiem siedmiu działaczy "S": Andrzeja Gwiazdy, Seweryna Jaworskiego, Mariana Jurczyka, Karola Modzelewskiego, Grzegorza Palki, Andrzeja Rozpłochowskiego i Jana Rulewskiego, którym internowanie zostaje zamienione na więzienie.






1983:



4 stycznia - Rzecznik prasowy rządu Jerzy Urban informuje, że w ciągu całego poprzedniego roku aresztowano z powodów politycznych 3600 osób.

22 stycznia - TKK wydaje oświadczenie programowe "Solidarność dziś": "By system władzy w Polsce zdolny był do ustępstw, by realna stała się perspektywa reform, konieczne są działania prowadzące do załamania się obecnej dyktatury".

17 lutego - Wyroki w sprawie organizatorów Radia Solidarność. Zbigniew Romaszewski 4,5 roku, Zofia Romaszewska 3 lata. Pozostałych 8 oskarżonych wyroki od 7 miesięcy do 3 lat.

22 marca - Informacja szefa MSW gen. Czesława Kiszczaka, według której od wprowadzenia stanu wojennego zlikwidowano ponad 700 nielegalnych grup, skonfiskowano 1310 urządzeń poligraficznych, zamknięto 12 radiostacji, w czasie demonstracji śmierć poniosło 15 osób, rany postrzałowe odniosło 36 manifestantów.

9-11 kwietnia - Spotkanie Lecha Wałęsy z TKK, do którego mogło dojść dzięki temu, że Wałęsa "urwał się" obstawie.

3 maja - Najście bojówki SB na charytatywny Komitet Prymasowski w warszawskim kościele św. Marcina. Uprowadzenie i zastraszenie czterech osób.

12 maja - Śmiertelne pobicie przez milicję ucznia Grzegorza Przemyka.

18 maja - W Toruniu powstaje Regionalna Komisja Wykonawcza NSZZ "Solidarność".

19 maja - Wyroki w procesie warszawskiego MRK"S". Adam Borowski skazany na 3,5 roku, siedmiu innych oskarżonych na kary od 2 lat do 2 lat z zawieszeniem.

28 maja - Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego skazuje na śmierć Zdzisława Najdera, dyrektora Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa.

Maj - Ogłoszenie przez organizację "Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość" programu odwołującego się zarówno do tradycji lewicowej jak i chrześcijaństwa.

W piśmie "Głos" ogłoszony zostaje "Program bieżący" środowiska "Głosu", wzywający do porozumienia kościoła, wojska i "Solidarności".

16-23 czerwca - Druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. "Zwycięstwo natury moralnej stanowi istotę wielokrotnie proklamowanej odnowy. Chodzi tu o dojrzały ład życia narodowego i państwowego, w którym będą respektowane podstawowe prawa człowieka" - mówi papież podczas mszy św. na Stadionie Dziesięciolecia 17 czerwca. W Tatrach spotyka się z Lechem Wałęsą.

30 czerwca - Wyrok 5 lat dla Edmunda Bałuki, przywódcy szczecińskich stoczniowców z 1971 roku, skazanego za nielegalny powrót do kraju w 1981 roku.

22 lipca - Zniesienie stanu wojennego, rozwiązanie WRON. Jednocześnie Sejm uchwala ustawę "O szczególnej regulacji prawnej w okresie przezwyciężania kryzysu społeczno-ekonomicznego", utrzymującą wiele restrykcyjnych przepisów stanu wojennego.

19 sierpnia - Aresztowanie Władysława Hardka, szefa Regionu Małopolska i członka TKK. Hardek występuje przed kamerami TVP ze stwierdzeniem, że "niecelowe jest prowadzenie dalszej działalności konspiracyjnej".

Wrzesień - W ukazującym się od stycznia 1982 miesięczniku "Niepodległość" opublikowane zostają "Założenia programowe", uznające niepodległość za podstawowy cel, do którego zrealizowania potrzebne są zmiany w całym bloku sowieckim. Postulaty wspierania opozycji w tych krajach oraz rezygnacji z jakichkolwiek kompromisów z władzą komunistyczną.

Pod koniec roku ukazuje się też program pisma "Polityka Polska", wydawanego przez środowisko dawnego RMP. Postulat "autentycznego" porozumienia z Rosją i rezygnacji z dążeń do rozbicia ZSRR na państwa narodowe.

5 października - Przyznanie Lechowi Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla. "Przyjmuję tę nagrodę z całym szacunkiem dla jej rangi i zarazem z poczuciem, że wyróżnia ona nie mnie osobiście, lecz jest nagrodą dla 'Solidarności'" - oświadcza laureat.

4 listopada - Jerzy Urban sugeruje możliwość objęcia amnestią jedenastu przywódców "Solidarności" i działaczy KSS "KOR" pod warunkiem, że udadzą się na emigrację.

12 grudnia - Prokuratura Wojewódzka w Warszawie stawia księdzu Jerzemu Popiełuszce z parafii św. Stanisława Kostki zarzut, że w wygłaszanych kazaniach zniesławiał władze polityczne. Aresztowanie Józefa Teligi, przewodniczącego OKOR.

25 grudnia - List więzionego Adama Michnika do gen. Czesława Kiszczaka, reakcja na propozycję wolności w zamian za wyjazd za granicę: "Aby jawnie przyznawać się do deptania prawa, trzeba być durniem; Aby będąc więziennym nadzorcą proponować człowiekowi więzionemu od dwóch lat Lazurowe Wybrzeże w zamian za moralne samobójstwo, trzeba być świnią; Aby wierzyć, że ja mógłbym taką propozycję przyjąć, trzeba wyobrażać sobie każdego człowieka na podobieństwo policyjnego szpicla."






1984:



26 stycznia - Sejm uchwalił prawo prasowe, stwierdzające że "kto bez wymaganego zezwolenia wydaje lub rozpowszechnia dziennik, czasopismo lub inną publikację prasową, podlega karze pozbawienia wolności do roku, karze ograniczenia wolności lub grzywny".

Styczeń - Według danych "Tygodnika Mazowsze" w więzieniach i aresztach przetrzymywanych jest 244 więźniów politycznych.

7/8 lutego - Nieopodal swego domu w Sławęcinie koło Inowrocławia zamordowany przez "nieznanych sprawców" Piotr Bartoszcze, działacz "Solidarności" Rolników Indywidualnych.

Luty/marzec - SB w Toruniu uprowadza kilku działaczy "Solidarności", wywożonych za miasto w workach na głowie, następnie bitych i straszonych. Szczególnie poturbowany Antoni Mężydło.

7 marca - Uczniowie szkół w Miętnem koło Garwolina rozpoczynają protest przeciwko zdejmowaniu krzyży w klasach.

20 kwietnia - Jedenastu więzionych "ekstremistów" z KSS "KOR" i "S" odrzuca propozycję uwolnienia, w zamian za wyrzeczenie się działalności politycznej do końca 1986 roku.

13 maja - Powstaje Regionalna Komisja Wykonawcza NSZZ "Solidarność" Ziemia Łódzka.

15 maja - TKK wzywa do bojkotu nadchodzących wyborów do rad narodowych (17 czerwca).

24 maja - Sąd Wojewódzki we Wrocławiu skazuje Józefa Piniora, członka TKK i RKS Dolny Śląsk na 4 lata więzienia.

8 czerwca - Aresztowanie ukrywającego się od 13 grudnia 1981 Bogdana Lisa, członka TKK. Jego miejsce zajmuje Bogdan Borusewicz.

13 lipca - Przed sądem Warszawskiego Okręgu Wojskowego rozpoczyna się proces przeciwko czterem działaczom dawnego KSS "KOR" - Adamowi Michnikowi, Jackowi Kuroniowi, Zbigniewowi Romaszewskiemu i Henrykowi Wujcowi, oskarżonym o to, że "począwszy od 1977 roku podjęli czynności przygotowawcze w celu obalenia przemocą konstytucyjnego ustroju i osłabienia mocy obronnej PRL". Po jednym dniu sąd odracza rozprawę i nigdy już do niej nie wraca.

22 lipca - W wyniku amnestii wychodzi z więzień większość więźniów politycznych, m.in. jedenastka "ekstremistów".

4 września - Rzecznik rządu Jerzy Urban ujawnia projekt wprowadzenia kary banicji, która stosowana byłaby wobec osób, którym udowodnione zostało przestępstwo przeciwko państwu.

19 października - Funkcjonariusze SB porywają i mordują organizatora mszy w intencji Ojczyzny w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie, ks. Jerzego Popiełuszko.

27 października - Gen. Kiszczak ujawnia, że aresztowano trzech sprawców porwania.

30 października - Z zalewu we Włocławku wyłowione zostają zwłoki ks. Popiełuszki.

3 listopada - Pogrzeb ks. Popiełuszki w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie. Udział ok. 100 tys. ludzi, homilia prymasa Polski, przemówienie Lecha Wałęsy.

Listopad - W kilku miastach, w reakcji na śmierć ks. Popiełuszki powstają jawne komitety obywatelskie przeciw przemocy, grupujące autorytety związane z opozycją.

Władze PRL podejmują decyzję o wycofaniu się Polski z Międzynarodowej Organizacji Pracy na znak protestu przeciwko przyjęciu przez Radę Administracyjną MOP krytycznego raportu o sytuacji związków zawodowych w Polsce.






1985:



5 lutego - Do Warszawy powraca szef paryskiego Biura "Solidarności" Seweryn Blumsztajn. Z unieważnionym paszportem odesłany z powrotem do Francji.

7 lutego - Skazanie zabójców ks. Popiełuszki: płk Adam Pietruszka i kpt Grzegorz Piotrowski po 25 lat, por Leszek Pękala 15 lat, por Waldemar Chmielewski 14 lat.

13 lutego - Aresztowanie w Gdańsku trzech uczestników spotkania z udziałem Lecha Wałęsy (Władysława Frasyniuka, Bogdana Lisa i Adama Michnika) pod zarzutem działania w celu wywołania niepokojów.

17 marca - Tygodniowa głodówka w Podkowie Leśnej w obronie Marka Adamkiewicza, skazanego w 1984 na 2 lata za odmowę złożenia przysięgi wojskowej.

14 kwietnia - W Krakowie ogłoszona zostaje deklaracja pacyfistycznego Ruchu "Wolność i Pokój", domagającego się dobrowolności przysięgi wojskowej oraz wprowadzenia zastępczej służby dla tych, którzy nie chcą służyć w wojsku ze względów etycznych lub politycznych. Deklarację podpisują m.in. uczestnicy głodówki w obronie Adamkiewicza.

23 maja-14 czerwca - W Gdańsku proces Adama Michnika, Bogdana Lisa i Władysława Frasyniuka. Oskarżonym sędzia odmawia prawa do składania wyjaśnień, na salę nie zostają wpuszczeni obserwatorzy. Frasyniuk skazany na 3,5 roku, Michnik na 3 lata, Lis na 2,5 roku.

17 czerwca - Aresztowanie Tadeusza Jedynaka, członka TKK z Regionu Śląsko-Dąbrowskiego.

Czerwiec - Nowa centrala związkowa OPZZ przejmuje majątek rozwiązanych związków, m.in. szacowany na 153 mln zł majątek "Solidarności".

Sierpień - Opublikowanie raportu "Polska 5 lat po Sierpniu", opracowanego przez grono ekspertów "Solidarności".

13 października - Przebywający w więzieniu szef wydawnictwa CDN i publicysta Czesław Bielecki rozpoczyna w dniu wyborów do Sejmu PRL głodówkę, domagając się przyznania wszystkim więźniom niekryminalnym statusu więźniów politycznych. Głodówkę prowadził do lata 1986, był sztucznie dokarmiany.

Październik - Według Jerzego Urbana liczba więźniów politycznych wynosi 363 osoby.

2 listopada - Śmierć studenta Marcina Antonowicza, na skutek obrażeń odniesionych podczas zatrzymania przez MO w Olsztynie.

25 listopada - Sąd Wojewódzki w Słupsku skazuje za współpracę z "Solidarnością" dwóch oficerów SB: Adama Hodysza na 3 lata, Piotra Siedlińskiego na 1,5 roku więzienia. Sąd Najwyższy podwyższył wyroki do 6 i 4 lat.

23 grudnia - Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni skazuje działacza "WiP" Wojciecha Jankowskiego na 3,5 roku więzienia za odmowę służby wojskowej.






1986:



9 stycznia - Aresztowanie w Gdańsku Bogdana Borusewicza, lidera gdańskiej RKK i członka TKK.

19 lutego - Aresztowanie działaczy WiP Jacka Czaputowicza i Piotra Niemczyka.

3 marca-22 kwietnia - Proces działaczy KPN: Leszka Moczulskiego, Krzysztofa Króla, Andrzeja Szomańskiego, Adama Słomki i Dariusza Wójcika. Wyroki: Moczulski 4 lata, pozostali od 2 do 2,5 roku.

15 maja - Wyrok 2 lat dla Seweryna Jaworskiego, za wzywanie do bojkotu wyborów.

31 maja - Aresztowanie ukrywającego się od 1981 roku Zbigniewa Bujaka oraz Konrada Bielińskiego i Ewy Kulik z RKW Mazowsze.

17 lipca - Ustawa o szczególnym postępowaniu wobec sprawców niektórych przestępstw, umożliwiająca amnestię dla wszystkich więźniów politycznych.

11 września - Minister spraw wewnętrznych ogłasza, że na wolność wyjdą wszystkie osoby skazane i aresztowane za "przestępstwa przeciwko państwu i porządkowi publicznemu". Więzienia opuszcza 225 osób.

21 września - Z oświadczenia TKK: "Uwolnienie więźniów politycznych oznacza spełnienie jednego z głównych postulatów stawianych przez związek od grudnia 1981. Samo uwolnienie więźniów nie usuwa jednak przyczyny napięć społecznych i upadku kraju. Do spełnienia zadań, jakie stoją przed społeczeństwem konieczne jest przywrócenie pluralizmu związkowego."

30 września - Utworzenie w Gdańsku przez Lecha Wałęsę Tymczasowej Rady "Solidarności" (Bogdan Borusewicz, Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Tadeusz Jedynak, Bogdan Lis, Janusz Pałubicki i Józef Pinior) - jawnej struktury kierowniczej związku, istniejącej obok tajnej TKK. W Warszawie RKW Mazowsze rozpoczyna jawną działalność, ujawniają się też jej działacze Jan Lityński i Wiktor Kulerski, którzy dołączają do Zbigniewa Bujaka, Konrada Bielińskiego i Ewy Kulik.

Październik - Jawne związkowe rady regionalne powstają w Lublinie, na Górnym Śląsku, w Łodzi, Poznaniu, a w Nowej Hucie wznawia działalność Komisja Robotnicza Hutników.

18 listopada - NSZZ "Solidarność" przyjęty do Światowej Konfederacji Pracy i Międzynarodowej Konferencji Wolnych Związków Zawodowych.

23 listopada - Powstaje Tymczasowa Rada Konsultacyjna Rolników NSZZ "Solidarność".

Listopad - Komitety Założycielskie Związku Zawodowego "Solidarność" Pracowników Morskiej Stoczni Remontowej i Pracowników Portu składają w Sądzie Wojewódzkim w Szczecinie formalne wnioski o rejestracje. Oba są odrzucone, ale w następnych miesiącach podobne wnioski składają też inne zakłady.

6 grudnia - Powstaje Rada Konsultacyjna przy przewodniczącym Rady Państwa, do której wchodzi kilka osób luźno związanych z opozycją.

10 grudnia - Powstaje Komisja Interwencji i Praworządności NSZZ "Solidarność", której przewodnictwo obejmuje Zbigniew Romaszewski. Komisja ma dokumentować bezprawne działania władz i pomagać represjonowanym z powodów politycznych.






1987:



15 lutego - W Rzeszowie odbywa się zjazd przedstawicieli chłopskiego ruchu związkowego. Powstaje Tymczasowa Krajowa Rada Rolników "Solidarność", na czele której staje Józef Ślisz.

7-9 maja - Międzynarodowe seminarium "Pokój międzynarodowy i Porozumienia Helsińskie", zorganizowane w Warszawie przez Ruch "Wolność i Pokój".

31 maja - Na zaproszenie Lecha Wałęsy spotyka się w Gdańsku 62 intelektualistów. Wydają oświadczenie mówiące o prawie Polaków do niepodległości, demokracji, prawdy, wolności i poszanowania prawa.

1 czerwca - We Wrocławiu pierwszy happening Pomarańczowej Alternatywy.

8-14 czerwca - Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Podczas mszy w Gdańsku papież wspomina o "umowach gdańskich", które wciąż "pozostają do spełnienia".

Czerwiec - Pierwszy oficjalny numer pisma "Res Publica", wcześniej ukazującego się w II obiegu.

11 lipca - Spotkanie sekretarza KC Józefa Czyrka z przedstawicielami KIK-ów z całej Polski. Postulat przywrócenia pluralizmu związkowego.

25 października - Rozwiązanie TR "S" i TKK. Powołanie na ich miejsce jawnej Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ "Solidarność" w składzie: Lech Wałęsa - przewodniczący, Zbigniew Bujak, Jerzy Dłużniewski, Władysław Frasyniuk, Stefan Jurczak, Bogdan Lis, Andrzej Milczanowski, Janusz Pałubicki, Stanisław Węglarz.

9 listopada - Aresztowanie we Wrocławiu Kornela Morawieckiego, lidera Solidarności Walczącej, ukrywającego się od 1981 roku.

29 listopada - Referendum nt. tempa i zakresu reform politycznych i gospodarczych, zbojkotowane przez opozycję. Propozycje rządowe bez aprobaty społecznej.

3 grudnia - Powstanie we Wrocławiu jawnej Regionalnej Komisji Wykonawczej, pod przewodnictwem Władysława Frasyniuka.






1988:



1 stycznia - Zaprzestanie zagłuszania Radia Wolna Europa

26 lutego - Powstaje jawna Regionalna Komisja Wykonawcza Regionu Górnośląskiego, z Henrykiem Sienkiewiczem na czele.

26 kwietnia - Rozpoczyna się strajk w Hucie im. Lenina w Krakowie, postulat indeksacji płac i przywrócenia do pracy zwolnionych działaczy "Solidarności".

29 kwietnia - Strajk z podobnymi postulatami w Hucie Stalowa Wola.

30 kwietnia - Uwolnienie i odlot do Rzymu "na leczenie" dwóch liderów "Solidarności Walczącej" - Kornela Morawieckiego i Andrzeja Kołodzieja.

2 maja - Początek strajku w Stoczni Gdańskiej. Postulaty: podwyżka płac, przywrócenie "Solidarności", zwolnienie więźniów politycznych.

5 maja - Pacyfikacja strajku w Hucie im. Lenina przez oddziały ZOMO.

10 maja - Koniec strajku w Stoczni Gdańskiej bez spełnienia postulatów.

15 sierpnia - Początek strajku w kopalni Manifest Lipcowy w Jastrzębiu, gdzie powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. W następnych dniach dołączają następne zakłady Śląska. Główny postulat - legalizacja "Solidarności".

17 sierpnia - Strajk w Porcie Szczecińskim, powstanie MKS.

20 sierpnia - Poufne rozmowy między prezesem warszawskiego KIK Andrzejem Stelmachowskim, a sekretarzem KC Józefem Czyrkiem - zgoda władz na negocjacje.

22 sierpnia - Początek strajku w Stoczni Gdańskiej, powstanie MKS.

26 sierpnia - Gen. Kiszczak ogłasza gotowość podjęcia rozmów z przedstawicielami różnych środowisk, które "mogłyby przybrać formę okrągłego stołu".

31 sierpnia - Pierwsze spotkanie Wałęsy z Kiszczakiem. Perspektywa rozmów okrągłego stołu w zamian za wygaszenie strajków.

15-16 września - Kolejne spotkania przygotowawcze do okrągłego stołu. Postanowiono, że obrady rozpoczną się w połowie października.

1 listopada - Nowy premier Mieczysław Rakowski podejmuje decyzję o likwidacji Stoczni Gdańskiej. Lech Wałęsa ocenia to jako prowokację wymierzoną w idee porozumienia.

30 listopada - Debata Lecha Wałęsy z przewodniczącym oficjalnych związków Alfredem Miodowiczem "na żywo" w TVP. Wałęsa po raz pierwszy od 7 lat w oficjalnej telewizji.

9-12 grudnia - Lech Wałęsa, Bronisław Geremek i Andrzej Wielowieyski uczestniczą w obchodach 40 rocznicy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w Paryżu.

18 grudnia - 62 intelektualistów na kolejnym spotkaniu na zaproszenie Lecha Wałęsy tworzy Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ "Solidarność".






1989:



16-18 stycznia - Druga część X Plenum KC PZPR. Z komunikatu: "Komitet Centralny widzi potrzebę i możliwość włączenia do systemu politycznego konstruktywnej opozycji, [...] opowiada się za zniesieniem - w warunkach porozumienia narodowego - ograniczeń w tworzeniu nowych związków zawodowych".

21 stycznia - Śmierć znanego z działalności patriotycznej ks. Stefana Niedzielaka, zamordowanego przez nieznanych sprawców na plebanii kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie.

22 stycznia - Z oświadczenia Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ "Solidarność", opublikowanego również przez prasę oficjalną: "KKW NSZZ 'Solidarność' traktuje uchwałę Plenum KC PZPR o przywróceniu pluralizmu związkowego i legalizacji NSZZ 'Solidarność' jako zasadniczy krok w kierunku dialogu społecznego."

30 stycznia - Śmierć duszpasterza białostockiej "Solidarności" ks. Stanisława Suchowolca.

6 lutego-5 kwietnia - Obrady "Okrągłego Stołu". W zamian za legalizację przedstawiciele "Solidarności" godzą się na udział w wyborach, w ramach których 65% mandatów w Sejmie ma być przyznana PZPR i jej sojusznikom. Pozostałe 35% oraz druga izba - Senat mają być obsadzone w drodze całkowicie wolnych wyborów. Utworzony ma został urząd Prezydenta PRL, wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe.

7 kwietnia - Z uchwały KKW: "Uważamy za sprawę pierwszorzędnej wagi, aby w najbliższych wyborach maksymalnie wykorzystać powstałe możliwości, mimo iż nie będą to jeszcze wybory w pełni demokratyczne".

8 kwietnia - Komitet Obywatelski "Solidarność" obejmuje patronatem kampanię wyborczą kandydatów "Solidarności" do Sejmu i Senatu.

12 kwietnia - Ukazuje się ostatni (290) numer "Tygodnika Mazowsze".

17 kwietnia - Sąd Wojewódzki w Warszawie ponownie rejestruje NSZZ "Solidarność".

20 kwietnia - Rejestracja "Solidarności" Rolników Indywidualnych.

1 maja - W wielu miastach pierwsze od lat legalne pochody i manifestacje "Solidarności". W Warszawie pochód "Solidarności" gromadzi ponad 100 tys. ludzi.

8 maja - Zaczyna ukazywać się "Gazeta Wyborcza", pierwszy legalny dziennik związany z KO "Solidarność". Redaktor naczelny - Adam Michnik.

23 maja - Sąd Wojewódzki w Warszawie odrzuca wniosek o rejestrację Niezależnego Zrzeszenia Studentów.

2 czerwca - Pierwszy numer reaktywowanego "Tygodnika Solidarność", pod redakcją Tadeusza Mazowieckiego.

4 czerwca - Wybory do Sejmu i Senatu. Komitet Obywatelski "Solidarność" uzyskuje wszystkie możliwe do zdobycia miejsca w Sejmie (35%) i 99% miejsc w Senacie (część w drugiej turze 18 czerwca). Wszyscy parlamentarzyści "Solidarności" wchodzą w skład Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.

10 czerwca - Spotkanie przedstawicieli środowisk związkowych, opozycyjnych wobec Lecha Wałęsy (m.in. Marian Jurczyk, Stanisław Wądołowski, Seweryn Jaworski, Jerzy Kropiwnicki, Andrzej Gwiazda). Przyjęto wspólną deklarację pod nazwą "Porozumienie na rzecz demokratycznych wyborów w NSZZ 'Solidarność'".

3 lipca - Artykuł Adama Michnika "Wasz prezydent, nasz premier" w "Gazecie Wyborczej". Postulat "porozumienia, na mocy którego prezydentem zostanie wybrany kandydat z PZPR, a teka premiera i misja sformowania rządu powierzona zostanie kandydatowi 'Solidarności'".

4 lipca - Inauguracyjne posiedzenie Sejmu i Senatu.

10 lipca - W Krynicy Morskiej zamordowany zostaje ks. Sylwester Zych, współoskarżony o udział w zabójstwie sierż. MO Zdzisława Karosa w 1982 roku.

19 lipca - Zgromadzenie Narodowe wybiera prezydentem Wojciecha Jaruzelskiego.

7 sierpnia - Lech Wałęsa proponuje zawiązanie mającej większość w Sejmie koalicji OKP z dotychczasowymi sojusznikami PZPR - ZSL, i SD.

17 sierpnia - Lech Wałęsa spotyka się z szefami ZSL i SD Romanem Malinowskim i Jerzym Jóźwiakiem. Wszyscy przyjęci przez prezydenta Jaruzelskiego.

19 sierpnia - Prezydent Jaruzelski proponuje objęcie stanowiska premiera kandydatowi OKP Tadeuszowi Mazowieckiemu.

24 sierpnia - Sejm akceptuje kandydaturę Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko premiera.





BIBLIOGRAFIA:

  • Marta Fik, Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944-1981, Polonia Book Found Ltd, Londyn 1989

  • Jakub Karpiński, Portrety lat. Polska w odcinkach 1944-1988, Pomost, Warszawa 1989

  • Marek Pernal, Jan Skórzyński, Kalendarium Solidarności 1980-1989, Agencja OMNIPRESS i Zakłady Wydawnicze "Versus", Warszawa 1990