Truman Capote

Miriam

Od kilku lat pani Miller zajmowała sama przyjemne mieszkanko (dwa pokoje z kuchnią) w przebudowanej kamienicy z brunatnego piaskowca w pobliżu East River. Pani Miller była wdową; pan H. T. Miller umierając pozostawił jej polisę na okrągłą sumkę. Zainteresowania miała wąskie, żadnych godnych uwagi znajomości i rzadko wypuszczała się dalej niż na róg do sklepu. Mieszkańcy kamienicy zdawali się jej nie zauważać: ubierała się praktycznie, stalowosiwe włosy nosiła krótko obcięte i bezpretensjonalnie zaondulowane; nie używała kosmetyków, rysy miała pospolite i nie rzucające się w oczy. Obchodziła ostatnio sześćdziesiątą pierwszą rocznicę urodzin i rzadko czyniła coś pod wpływem chwili; utrzymywała w niepokalanej czystości swoje dwa pokoje, wypalała czasami papierosa, gotowała sobie sama i hodowała kanarka.

Dopóki nie poznała Miriam. Tego wieczora padał śnieg. Powycierawszy naczynia po kolacji, pani Miller przeglądała popołudniową gazetę, kiedy spostrzegła reklamę filmu wyświetlanego w pobliskim kinie. Tytuł brzmiał zachęcająco, więc naciągnęła bobrowe futro, zasznurowała boty; i wyszła zostawiając w hallu zapalone światło - nic nie wytrącało jej bardziej z równowagi niż ciemność.

Śnieg był drobniutki, padał miękko i nie czuło go się jeszcze na chodniku. Wiatr od rzeki zacinał tylko na skrzyżowaniach. Pani Miller szła szybko, z pochyloną głową, niepomna niczego, jak kret drążący na ślepo korytarz. Po drodze wstąpiła do drogerii i kupiła torebkę pastylek miętowych.

Panią Miller ogarnęło dziwne podniecenie. Kiedy dziewczynka spojrzała w jej stronę, uśmiechnęła się ciepło. Dziewczynka podeszła i powiedziała:

- Czy nie zrobiłaby mi pani grzeczności?

- Chętnie, jeśli tylko będę mogła - odrzekła pani Miller.

- Och, to całkiem proste. Chciałam tylko prosić, żeby mi pani kupiła bilet; nie wpuszczą mnie inaczej. Proszę, tutaj są pieniądze.

I wdzięcznym ruchem podała pani Miller dwie dziesiątki i jedną piątkę.

Do kina weszły razem. Bileterka skierowała je do poczekalni - za dwadzieścia minut skończy się seans.

- Czuję się jak prawdziwa przestępczyni - powiedziała wesoło pani Miller siadając. - To jest niezgodne z przepisami, prawda? Ale mam nadzieję, że nie zrobiłam nic takiego złego. Twoja mamusia wie, gdzie jesteś, kochanie? Wie, gdzie jesteś, prawda?

Dziewczynka nie odpowiedziała. Rozpięła płaszczyk i ułożyła go na kolanach. Pod spodem miała schludną granatową sukieneczkę, na szyi złoty łańcuszek; obracała go w palcach delikatnych jak u wirtuoza. Przyjrzawszy się uważnie, pani Miller doszła do przekonania, że tym, co dziewczynkę wyróżnia najbardziej, są nie włosy, lecz oczy - piwne, o pewnym spojrzeniu, w niczym nie przypominające dziecka, i tak wielkie, że zdawały się pochłaniać drobną buzię. Poczęstowała małą pastylką miętową.

- Jak ci na imię, kochanie?

- Miriam - odpowiedziała dziewczynka takim tonem, jakby to była wiadomość osobliwym sposobem od dawna pani Miller znana.

- Czy to nie zabawne? Ja też mam na imię Miriam. A to wcale nie takie popularne imię. Brakuje tylko, żebyś powiedziała, że się nazywasz Miller.

- Po prostu Miriam.

- Ale czy to nie zabawne?

- Umiarkowanie - powiedziała Miriam i obróciła pastylkę miętową w ustach.

Pani Miller oblała się rumieńcem. Poprawiła się niespokojnie na miejscu.

- Masz bogate słownictwo jak na dziewczynkę w twoim wieku.

- Czyżby?

- Tak, tak - potwierdziła pani Miller i czym prędzej zmieniła temat: - Lubisz kino?

- Sama nie wiem - odpowiedziała Miriam. - Jeszcze nigdy nie byłam.

Poczekalnia zaczęła się wypełniać kobietami; za ścianą dudniła łoskotem bomb kronika. Pani Miller wstała ściskając pod pachą torebkę.

- Muszę iść, bo nie znajdę później miejsca - powiedziała. - Cieszę się, że cię poznałam.

Miriam ledwo, ledwo skinęła głową.

Śnieg padał przez cały tydzień. Koła i stopy sunęły bezgłośnie po ulicy, jak gdyby życie toczyło się ukradkiem za białą, lecz nieprzeniknioną firanką. W prószącej ciszy nie było nieba ani ziemi, tylko śnieg unoszony wiatrem, szroniący szyby w oknach, ziębiący pokoje, okrywający miasto martwą ciszą. Po całych dniach trzeba było palić światło, tak że pani Miller straciła rachubę czasu; piątek nie różnił się od soboty, a w niedzielę wybrała się do sklepu na róg - naturalnie zamknięte.

Wieczorem usmażyła sobie jajecznicę i ugotowała talerz zupy pomidorowej. Potem, włożywszy flanelowy szlafrok i nasmarowawszy twarz kremem, usadowiła się w łóżku, z butelką gorącej wody w nogach. Czytała "New York Timesa", kiedy rozległ się dzwonek. Z początku myślała, że to ktoś się pomylił i zaraz odejdzie. Ale dzwonki powtarzały się raz po raz, w końcu zlały się w nieprzerwane brzęczenie. Spojrzała na zegarek: po jedenastej; wydawało się to niemożliwe, zwykle już o dziesiątej spała. Wylazła z łóżka i boso przeszła przez salonik.

- Już otwieram, trochę cierpliwości. - Zatrzask się zaciął; obracała go to w jedną stronę, to w drugą, a dzwonek nie milkł ani na chwilę. - Proszę przestać! - krzyknęła. Wreszcie zatrzask puścił. Uchyliła drzwi. - Na miłość boską, co się stało?

- Dobry wieczór - powiedziała Miriam

- O!... No, dobry wieczór - odparła pani Miller wychodząc z wahaniem przed drzwi. - Jesteś tą małą dziewczynką.

- Myślałam, że pani nigdy nie otworzy. Ale nie odejmowałam palca od dzwonka, wiedziałam, że pani jest w domu. Nie cieszy się pani, że przyszłam?

Pani Miller nie wiedziała, co powiedzieć. Miriam, zauważyła, jest w tym samym płaszczyku koloru śliwkowego, ale na głowie ma dzisiaj beret do kompletu, a srebrne włosy zaplecione w dwa połyskliwe warkocze i przewiązane na końcu olbrzymimi białymi wstążkami.

- Tak długo czekam, mogłaby mnie pani wreszcie wpuścić - powiedziała.

- Jest strasznie późno.

Miriam zmierzyła ją niewzruszonym spojrzeniem.

- Cóż to ma za znaczenie? Niech pani mnie wpuści. Jest zimno, a ja mam na sobie jedwabną sukienkę.

Po czym delikatnym ruchem odsunęła panią Miller na bok i weszła do mieszkania. Rzuciła płaszczyk i beret na krzesło Rzeczywiście miała na sobie jedwabną sukieneczkę. Z białego jedwabiu. Biały jedwab w lutym! Sukienka była pięknie plisowana, z długimi rękawami; szeleściła lekko, kiedy Miriam chodziła po pokoju.

- Podoba mi się u pani - powiedziała. - Ten dywan mi się podoba, niebieski to mój ulubiony kolor. - Dotknęła papierowej róży w wazonie na stoliczku do kawy. - Imitacja - skomentowała bezbarwnym głosem. - To smutne. Prawda, że imitacje są smutne?

Usadowiła się na kanapie, rozpościerając starannie spódniczkę.

- Chcesz czegoś? - zapytała pani Miller.

- Niech pani siada - powiedziała Miriam. - Denerwuje mnie, jak ktoś stoi.

Pani Miller osunęła się na puf.

- Chcesz ode mnie czegoś? - powtórzyła.

- Wie pani, mam wrażenie, że pani się nie cieszy z mojej wizyty.

Po raz drugi pani Miller zabrakło odpowiedzi; uczyniła nieokreślony ruch dłonią. Miriam zachichotała i oparła się o stos perkalowych poduszek. Pani Miller zauważyła, że nie jest taka blada, jaką ją zapamiętała, ma zaróżowione policzki.

- Jak się dowiedziałaś, gdzie mieszkam?

Miriam zmarszczyła czoło.

- Też mi pytanie! Jak pani się nazywa? Jak ja się nazywam?

- Ale mojego nazwiska nie ma w książce telefonicznej.

- Och, pomówmy lepiej o czym innym.

- Twoja matka musi być niespełna rozumu. Pozwolić takiemu dziecku włóczyć się po nocy, i to w takim niedorzecznym stroju. Musi być niespełna rozumu.

Miriam wstała i przeszła w kąt pokoju, gdzie na łańcuszku zwisała z sufitu klatka z ptakiem. Zajrzała pod zasłonkę.

- Kanarek - stwierdziła. - Nie będzie pani miała nic przeciwko temu, że go obudzę? Chciałabym posłuchać, jak śpiewa.

- Zostaw Toma - powiedziała pani Miller niespokojnie. - Ani go się waż budzić.

- Oczywiście - odrzekła Miriam. - Nie rozumiem wprawdzie, dlaczego bym nie mogła posłuchać, jak śpiewa. - I zaraz: - Nie ma pani czegoś do zjedzenia? Umieram z głodu. Może być nawet mleko i kanapka z dżemem.

- Posłuchaj - powiedziała pani Miller podnosząc się z pufu - posłuchaj. Jeśli ci zrobię parę smacznych kanapek, czy będziesz grzeczna i pójdziesz do domu? Jest już na pewno po dwunastej.

- Śnieg pada - odparła Miriam z wyrzutem. - Jest zimno, ciemno.

- Nie powinnaś była w ogóle przychodzić - powiedziała pani Miller starając się panować nad głosem. - A co do pogody, to nic na to nie poradzę. Jeśli chcesz coś dostać do jedzenia, to musisz obiecać, że pójdziesz grzecznie do domu.

Miriam musnęła warkoczem policzek. W jej oczach malował się namysł, jakby rozważała propozycję. Odwróciła się twarzą do klatki.

- Dobrze - powiedziała. - Obiecuję.

"Ile ona może mieć lat? Dziesięć? Jedenaście?" Pani Miller odpieczętowała w kuchni słoik konfitur truskawkowych i ukrajała cztery kawałki chleba. Nalawszy szklankę mleka zatrzymała się, żeby zapalić papierosa. "I po co w ogóle przyszła?" Zamarła, urzeczona, z zapałką w drżącej dłoni, aż płomień oparzył jej palce. W pokoju śpiewał kanarek: śpiewał tak, jak śpiewa tylko rano, o żadnej innej porze.

- Miriam! - zawołała. - Miriam! Mówiłam ci, żebyś nie ruszała Toma.

Nie było odpowiedzi. Zawołała jeszcze raz, ale nie usłyszała nic prócz śpiewu kanarka. Zaciągnęła się papierosem i stwierdziła, że pali korkowy ustnik. Och, naprawdę, nie powinna tracić głowy.

Zaniosła tackę z jedzeniem i postawiła na stoliku do kawy. Najpierw zauważyła, że klatka wciąż jest przykryta jak na noc. A Tom śpiewa. Wywarło to na niej niesamowite wrażenie. Poza tym w pokoju nie było nikogo. Przeszła przez alkowę prowadzącą do sypialni; na progu zaparło jej dech.

- Co ty tu robisz? - zapytała.

Miriam podniosła głowę; spojrzenie jej oczu nie było zwyczajne. Stała koło komódki, a przed nią otwarta szkatułka z biżuterią. Przez minutę wpatrywała się w panią Miller, aż doprowadziła do tego, że ich oczy; się spotkały; wówczas się uśmiechnęła.

- Nie ma tu nic wartościowego - powiedziała. - Ale ta broszka mi się podoba. - W ręku trzymała broszkę z kameą. - Jest śliczna.

- Może... może lepiej, żebyś ją odłożyła - powiedziała pani Miller i poczuła nagle, że musi się o coś oprzeć. Oparła się o futrynę drzwi; głowę miała nieznośnie ciężką, ucisk przytłaczał rytm serca. Światło zamigotało jej przed oczami, jakby chciało zgasnąć. - Proszę cię, dziecko. To prezent od mojego męża.

- Kiedy to takie śliczne. Chcę ją mieć - powiedziała Miriam. - N i e c h  p a n i  m i  j ą  d a.

Kiedy tak stała usiłując znaleźć słowa, które by ocaliły broszkę, przyszło jej na myśl, że nie ma żywej duszy, do której by się mogła zwrócić; jest sama - fakt, który od dłuższego czasu znajdował się poza zasięgiem jej świadomości. Jego naga wymowa była ogłuszająca. Tu, w swoim własnym pokoju, w tym mieście zamilkłym pod śniegiem, ma dowody, których nie może lekceważyć ani, widziała to teraz ze zdumiewającą wyrazistością, którym nie potrafi stawić czoła.

Miriam jadła żarłocznie, a kiedy kanapki i mleko znikły, jej palce zaczęły, błądzić pajęczym ruchem po talerzu, zbierając okruszki. Kamea połyskiwała jej na piersi, wyryty na niej jasny profil sprawiał wrażenie magicznego refleksu właścicielki.

- Świetne było - westchnęła. - Teraz przydałoby się ciastko z migdałami albo wiśnia kandyzowana. Słodycze to wspaniała rzecz, nie uważa pani?

Pani Miller, przycupnięta niepewnie na pufie, paliła papierosa. Siatka przekrzywiła jej się na głowie, luźne kosmyki opadały na twarz. Siedziała ze wzrokiem tępo wbitym w próżnię, z cętkowanymi czerwonymi plackami na policzkach; mogło się wydawać, że ktoś ją uderzył z pasją, pozostawiając trwałe ślady na twarzy.

- Nie ma pani cukierka? Albo ciastka?

Pani Miller strzepnęła popiół na dywan. Potrząsnęła lekko głową, starając się odzyskać ostrość widzenia.

- Obiecałaś, że pójdziesz, jak ci zrobię kanapki - powiedziała.

- Dobry Boże, obiecałam?

- Tak, obiecałaś. A ja jestem zmęczona i nie czuję się za dobrze.

- Pani się nie złości - powiedziała Miriam. - Żartowałam sobie.

Wzięła płaszczyk, przerzuciła go przez rękę, włożyła beret przed lustrem. Potem przysunęła się tuż do pani Miller i szepnęła:

- Niech mnie pani pocałuje na dobranoc.

- Proszę cię. Nie mam ochoty - powiedziała pani Miller.

Miriam wzruszyła jednym ramieniem, uniosła jedną brew.

- Jak pani chce - powiedziała, po czym podeszła prosto do stoliczka, schwyciła wazon z papierowymi różami, zaniosła go w miejsce, gdzie twarda powierzchnia podłogi nie była niczym osłonięta, i grzmotnęła nim o ziemię. Szkło rozprysnęło się na wszystkie strony, a ona nogą zgniotła bukiet.

Potem ruszyła wolno do drzwi, ale nim je zamknęła, obróciła się jeszcze i popatrzyła na panią Miller z chytrze niewinną ciekawością.

Pani Miller spędziła następny dzień w łóżku, wstając tylko raz, żeby nakarmić kanarka i wypić filiżankę herbaty. Zmierzyła temperaturę, ale nie miała ani kreski; mimo to jej sny były gorączkowe i niespokojne, a nastrój paniki nie opuszczał jej nawet wówczas, gdy z szeroko otwartymi oczami leżała wpatrzona w sufit. Jak tajemniczy ulotny temat skomplikowanej symfonii przewijał się pomiędzy innymi jeden sen o scenerii kreślonej ostrymi konturami, jak gdyby szkicowanej energiczną, utalentowaną dłonią. Mała dziewczynka w ślubnej sukni i wianku z liści sprowadza górską ścieżką szarą procesję, owładniętą nienaturalną ciszą aż do chwili, gdy idąca z tyłu kobieta rzuca pytanie: "Dokąd ona nas prowadzi?" "Któż to wie" - odpowiada mężczyzna, który maszeruje z przodu. "Ale czy ona nie jest śliczna? - wyrywa się trzeci głos. - Taka świetlista i biała... jak śnieżny kwiat na szybie".

We wtorek rano obudziła się w lepszym nastroju; ostre słońce, przeświecające ukosem przez listewki żaluzji, prószyło wyzwalającym blaskiem na niezdrowe rojenia. Otwarła okno i ujrzała łagodny, odtajały dzień; połać czystych świeżych chmur kędzierzawiła się na rozległym błękicie przedwcześnie wiosennego nieba; nad linią dachów widać było rzekę i dym z kominów holowników, wijący się w ciepłym wietrze. Wielka srebrzysta ciężarówka brnęła ulicą obwałowaną śniegiem, napełniając powietrze pomrukiem motoru.

Doprowadziwszy do porządku mieszkanie, pani Miller poszła do sklepu na róg, zrealizowała czek, po czym udała się do Schraffta, gdzie zjadła śniadanie, gawędząc wesoło z kelnerką. Dzień był taki cudowny, zupełnie jak święto, niedorzecznością byłoby wracać do domu. Więc wsiadła w autobus i dojechała Lexington Avenue do Osiemdziesiątej Szóstej Ulicy; tutaj, zdecydowała, porobi trochę zakupów. Nie bardzo wiedziała, czego szuka, więc szła bez celu, pochłonięta obserwowaniem przechodniów: spieszący się, zaaferowani, przyprawiali ją o nieprzyjemne poczucie obcości.

Czekała na rogu Trzeciej Alei, kiedy spostrzegła tego mężczyznę - stary człowiek o pałąkowatych nogach, w wytartym brązowym palcie i czapce w kratę, uginający się pod piramidą paczek. I nagle zdała sobie sprawę, że wymienia z nim uśmiechy; ale nie było w tym uśmiechu nic przyjacielskiego, po prostu dwa chłodne błyski rozpoznania. Choć mogła przysiąc, że nie widziała go nigdy na oczy.

Stał około filaru kolei nadziemnej, a kiedy przeszła na drugą stronę ulicy, obrócił się i ruszył za nią. Trzymał się zupełnie blisko - kącikiem oka widziała jego odbicie migające w witrynach sklepów. W połowie drogi do Drugiej Alei zatrzymała się i odwróciła do niego twarzą. Stanął także i przekrzywił głowę, szczerząc zęby w uśmiechu. Ale co mogła powiedzieć? Zrobić? W biały dzień, tutaj, na Osiemdziesiątej Szóstej Ulicy? Wszystko byłoby bezcelowe. Więc pełna wstrętu do własnej bezradności, przyspieszyła tylko kroku.

Druga Aleja jest przygnębiającą ulicą bud i ruder; jezdnię ma częściowo brukowaną kocimi łbami, częściowo asfaltową, częściowo betonową; niezmienny jest tu tylko nastrój opuszczenia. Pani Miller przeszła pięć przecznic nie spotykając nikogo; przez cały czas słyszała niedaleko za sobą równy chrzęst kroków na śniegu. Kiedy dotarła do kwiaciarni, wciąż miała w uszach ten dźwięk. Weszła szybko do środka i przyglądała się przez szklane drzwi, jak mężczyzna przechodzi koło sklepu; patrzył prosto przed siebie i nie zwolnił kroku, ale uczynił jedną dziwną, wymowną rzecz - uchylił czapki.

- Sześć białych? - spytał kwiaciarz.

- Tak - powiedziała. - Sześć białych róż.

Stamtąd poszła do sklepu ze szkłem i porcelaną i wybrała wazon, pewnie na miejsce tego, który stłukła Miriam, chociaż cena była niemożliwa, a sam wazon, pomyślała, groteskowy i ordynarny. Tak się zaczęła seria niewytłumaczalnych zakupów, zupełnie jakby ktoś jej narzucił z góry ułożony plan, o którym nie ma pojęcia i nad którym nie ma kontroli. Kupiła torebkę wiśni kandyzowanych i zapłaciła czterdzieści centów za sześć ciastek z migdałami w sklepie pod szyldem "Piekarnia Knickerbockera".

W ciągu ostatniej godziny znowu się ochłodziło; zimowe chmury jak zapocone soczewki zasnuły cieniem słońce, kontury wczesnego zmierzchu zabarwiły niebo; wiatr mieszał się z wilgotną mgłą, a głosy nielicznych dzieci, które dokazywały na wysokich kopcach śniegu zgarniętego z jezdni, brzmiały odludnie i posępnie. Wkrótce zawirował pierwszy płatek i nim pani Miller dotarła do kamienicy z brunatnego piaskowca, śnieg sypał lotną przesłoną, zasypując ślady stóp, ledwo się odcisnęły.

Białe róże stały ułożone dekoracyjnie w wazonie. Wiśnie kandyzowane szkliły się na ceramicznym talerzu. Ciastka z migdałami, posypane pudrem, oczekiwały dłoni, która się po nie wyciągnie. Kanarek trzepotał się na drążku, dziobiąc kostkę prasowanego nasienia.

Punktualnie o piątej zadźwięczał dzwonek. Pani Miller wiedziała, kto dzwoni. Ogon szlafroka wlókł się po podłodze, kiedy szła przez pokój.

- To ty?! - zawołała.

- Jasne - odparła Miriam; jej głos zabrzmiał ostro za drzwiami. - Niech pani otworzy.

- Idź sobie - powiedziała pani Miller.

- Niech pani się pospieszy. Proszę pani, mam ciężką paczkę.

- Idź sobie - powiedziała pani Miller. Wróciła do saloniku, zapaliła papierosa i usiadłszy słuchała spokojnie dzwonka; dzwoni, dzwoni, dzwoni. - Nie masz co czekać. Ani mi się śni cię wpuścić.

Wkrótce dzwonek umilkł. Może z dziesięć minut pani Miller siedziała bez ruchu. Potem, nie słysząc żadnego szmeru, doszła do przekonania, że Miriam dała za wygraną.

Podsunęła się na palcach do drzwi, uchyliła odrobinę; Miriam na pół leżała na tekturowym pudle, z piękną francuską lalką w ramionach.

- Myślałam już, że pani nigdy nie otworzy - powiedziała opryskliwie. - No, niech pani mi pomoże. To okropnie ciężkie.

Uczucie, które owładnęło panią Miller, było nie tyle hipnotycznym przymusem, co dziwną biernością. Wzięła pudło, a Miriam lalkę, z którą się zaraz skuliła na kanapie, nie zadając sobie nawet trudu zdjęcia płaszczyka i beretu; przyglądała się bez zainteresowania, jak pani Miller upuszcza pudło i stoi drżąca, nie mogąc złapać tchu.

- Dziękuję pani - powiedziała.

W świetle dziennym wydawała się mizerna i zabiedzona, jej włosy nie były takie błyszczące. Francuska lalka, którą ściskała w ramionach, miała na głowie wykwintną pudrowaną perukę i szklane oczy idiotki, szukające pociechy w źrenicach Miriam.

- Mam dla pani niespodziankę - podjęła. - Niech pani zajrzy do pudełka.

Ukląkłszy pani Miller rozchyliła tekturowe klapy i wyjęła drugą lalkę, potem granatową sukieneczkę, tę którą Miriam miała na sobie owego pierwszego wieczora w kinie; o reszcie rzeczy powiedziała:

- Toż to samo ubranie! Po co ci to wszystko?

- Będę u pani mieszkała - oświadczyła Miriam ukręcając korzonek od wiśni. - To bardzo ładnie, że pani mi kupiła te wiśnie...

- Ależ to niemożliwe! Na miłość boską, idź sobie stąd! Idź sobie i zostaw mnie w spokoju!

- ...i róże, i ciastka z migdałami. Naprawdę wspaniałomyślnie. Wie pani, te wiśnie są wyśmienite. Ostatnio mieszkałam u takiego staruszka, który był okropnie biedny; nigdy nie mieliśmy nic dobrego do jedzenia. Ale tutaj będę chyba szczęśliwa. - Przerwała, żeby przytulić mocniej lalkę. - Może mi pani teraz pokaże, gdzie mogę schować swoje rzeczy.

Rysy pani Miller rozmazały się w brzydką czerwoną maskę; rozpłakała się, ale był to nienaturalny szloch bez łez, jakby od tak dawna nie uroniwszy łzy zapomniała płakać. Ostrożnie wycofała się tyłem, aż dosięgła drzwi.

Po omacku wydostała się na schody i zeszła piętro niżej. Zaczęła się dobijać jak szalona do pierwszych z brzegu drzwi. Przecisnęła się koło niskiego rudego mężczyzny, który jej otworzył.

- Hej, co u licha! - zaprotestował.

- Stało się co, kochana? - spytała młoda kobieta, która się wynurzyła z kuchni, wycierając ręce.

Pani Miller zwróciła się do niej.

- Pani posłucha! - zawołała. - Wstydzę się swojego zachowania, ale... Jestem Miriam Miller, mieszkam piętro wyżej i... - Przycisnęła ręce do twarzy. - To takie absurdalne!

Kobieta poprowadziła ją do krzesła; mężczyzna nerwowo pobrzękiwał bilonem w kieszeni.

- No?

- Mieszkam piętro wyżej i przyszła do mnie jedna dziewczynka. Ja jej się boję. Nie chce wyjść, nie mogę jej się pozbyć, a wiem... wiem, że zrobi coś strasznego. Ukradła mi już broszkę z kameą, ale wiem, że zrobi coś znacznie gorszego. Coś strasznego!

- To jakaś pani krewna? - zapytał mężczyzna.

Pani Miller potrząsnęła głową.

- Nie wiem, kto to. Ma na imię Miriam, ale nic pewnego o niej nie wiem.

- Niech się pani uspokoi, kochana - powiedziała kobieta głaszcząc panią Miller po ręce. - Już Harry się nią zajmie, tą małą. Idź, mój drogi.

A pani Miller dorzuciła:

- Drzwi są otwarte. Mieszkanie 5A.

Kiedy mężczyzna wyszedł, kobieta przyniosła ręcznik i obmyła pani Miller twarz.

- Bardzo pani uprzejma - powiedziała pani Miller. - Przykro mi, zachowuję się jak idiotka, ale ten wredny dzieciak...

- Rozumie się, kochana - pocieszała ją kobieta. - No, no, niech pani się uspokoi.

Pani Miller oparła głowę w zagłębieniu ramienia; ogarnął ją taki spokój, że była bliska zaśnięcia. Kobieta przekręciła gałkę radia i ciszę wypełniły dźwięki pianina i ochrypły głos; kobieta nogą znakomicie wybijała takt.

- Może powinniśmy pójść na górę - powiedziała.

- Nie chcę jej widzieć na oczy. Nie chcę się do niej zbliżać.

- No, no. Wie pani, co trzeba było zrobić? Wezwać policję.

W tej chwili usłyszały na schodach mężczyznę. Wkroczył do pokoju ze zmarszczonym czołem, drapiąc się po karku.

- Nie ma nikogo - powiedział szczerze zakłopotany. - Musiała dać nogę.

- Bałwan jesteś, Harry - oświadczyła kobieta. - Siedzimy tu cały czas, tobyśmy widziały...

Urwała raptownie, bo mężczyzna zmierzył ją ostrym spojrzeniem.

- Patrzyłem wszędzie - powiedział - nikogo tam nie ma. Rozumiesz, nikogo!

- Niech pan powie - zapytała pani Miller wstając - niech pan powie. Widział pan wielkie tekturowe pudło? I lalkę?

- Nie, proszę pani. Nie widziałem.

A kobieta, jakby wydawała wyrok, powiedziała:

- No, no, coś podobnego.

Pani Miller po cichu weszła do mieszkania; zatrzymała się pośrodku pokoju i stała bez ruchu. Tak, w pewnym sensie nic się tutaj nie zmieniło: róże, ciastka, wiśnie, wszystko jest na miejscu. A jednak pokój wydawał się pusty, bardziej pusty, niż gdyby go ogołocono z mebli i wszystkich znanych przedmiotów, zamarły i skamieniały jak pokój, w którym stoi trumna. Kanapa na nowo majaczyła obcością, straszyła pustką; wrażenie nie byłoby tak przejmujące i niesamowite, gdyby zobaczyła na niej skuloną Miriam. Wbiła uporczywy wzrok w miejsce, gdzie - jak pamiętała - postawiła pudło, i na moment puf zawirował jej przed oczami. Spojrzała w okno: oczywiście, rzeka jest, gdzie była, śnieg pada, jak padał. Ale czy można mieć pewność, że jest się świadkiem czegokolwiek? Miriam też siedziała jak żywa na kanapie i gdzie się podziała? Gdzie, gdzie?

Poruszając się jak we śnie, opadła na fotel. Pokój tracił kształt, robiło się ciemno, coraz ciemniej, a nie było na to rady, nie mogła podnieść dłoni, żeby zapalić lampę.

Nagle, zamknąwszy oczy poczuła prąd unoszący ją w górę, jakby była nurkiem wynurzającym się z głębokiej zielonej głębi. W godzinach grozy lub wielkiego cierpienia są chwile, kiedy umysł czeka jakby na objawienie, a kokon ciszy spowija myśl; przypomina to sen albo trans hipnotyczny i w tym uciszeniu człowiek sobie uświadamia siłę spokojnego rozumowania. Dobrze, a co jeśli nigdy naprawdę nie znała dziewczynki imieniem Miriam? Że jak idiotka uległa panice na ulicy? To w końcu, jak wszystko inne, nie ma żadnego znaczenia. Bo jedyną rzeczą, którą Miriam zabrała, była jej tożsamość; ale teraz już wie, że odnalazła na powrót osobę, która mieszkała w tym pokoju, gotowała sobie sama, doglądała kanarka, osobę, której mogła wierzyć i ufać - panią Miriam Miller.

Nasłuchując z zadowoleniem, zdała sobie nagle sprawę z podwójnego szmeru: szuflada komódki się otwiera, potem zamyka; wydawało się jej, że słyszy jeszcze ten dźwięk, kiedy już dawno się dopełnił - otwarcie, zamknięcie. Potem, stopniowo, miejsce chropowatego szmeru zajął szelest jedwabnej sukienki, delikatny i ulotny, ale przybliżający się, wzbierający na sile, aż ściany zawibrowały drganiem i sufit jął się zapadać pod falą dźwięków. Pani Miller zesztywniała i otwarła oczy w tępym, nieruchomym spojrzeniu.

- Dobry wieczór - powiedziała Miriam.

Tłumaczył KRZYSZTOF ZARZECKI

Nowele i opowiadania - subiektywny wybór