AFERA - Najgłośniejsze - to "Watergate" (skandal związany z podsłuchem w kwaterze demokratów doprowadził do upadku prezydenta Nixona), "Billygate" (jedną z przyczyn politycznej porażki Jimmy'ego Cartera był fakt, że jego brat, Billy, dał się uwikłać w kontakty z libijskim wywiadem). Afera Profumo w latach 60. skończyła się dymisją brytyjskiego ministra Johna Profumo, a następnie premiera Macmillana, gdyż minister jego rządu był klientem tej samej prostytutki, z której usług korzystał rezydent KGB w Londynie. Afera Kastnera to historia niemieckiego antyfaszysty Hermana Kastnera, który po wojnie zajmował najpierw wysokie stanowisko w rządzie NRD (wymieniano go nawet jako potencjalnego następcę Waltera Ulbrichta), a potem, rozczarowawszy się do komunistów, zaczął szpiegować na rzecz RFN (uciekł do Berlina Zachodniego). Afera Guillauma doprowadziła do dymisji kanderza Brandta, gdy okazało się, że jego osobisty sekretarz Gunter Guillaume, był agentem Stasi.

AGENT - człowiek, który przekazuje informacje tajnym służbom (informator). Posługuje się kryptonimem, a jego prawdziwa tożsamość znana jest tylko oficerowi operacyjnemu, który go "prowadzi". Potocznie za agenta uważa się również pracownika obcego wywiadu; jeśli agent ma "przykrywkę", to może być nim dyplomata, handlowiec lub korespondent gazety; agent bez "przykrywki" to nielegalnie działający szpieg. Historia zna długą listę szpiegów, gdyż szpiegostwo, po prostytucji, jest najstarszym zawodem świata. Szpiegami byli m.in. Casanova, Josephina Baker, Daniel Defoe (autor Robinsona), Pierre Beaumarchais (francuski dramatopisarz), Jan Fleming (autor Bonda), Baden-Powell (twórca skautingu). Ocenia się, że dzisiaj na całym świecie szpiegostwem w rozmaitej postaci i kontrwywiadem zajmuje się ponad milion osób.

DUBEL - podwójny agent pracujący dla dwóch wywiadów. Np. Charles-Maurice de Talleyrand. Ale też Oleg Pienkowski, oficer GRU, podczas "kryzysu kubańskiego" w 1962 r. przekazał Amerykanom informację, że radzieckie rakiety nie są gotowe do startu (został powieszony w Moskwie). Z kolei oficer CIA Aldrich Ames latami dostarczał KGB dane o amerykańskich tajnych agentach (w 1994 r. skazany w USA na dożywocie). Kim Philby w 1963 r. uciekł do ZSRR; był szpiegiem KGB i jednocześnie funkcjonariuszem brytyjskiego wywiadu MI 6 (w latach 50. organizował współpracę między angielską SIS i CIA oraz FBI; ponoć współorganizował zamach na Sikorskiego na zlecenie Stalina). Niemiecki agent Richard Sorge - w czasie II wojny korespondent "Frankfurter Zeitung" - był w istocie najskuteczniejszym agentem Moskwy na Dalekim Wschodzie (został powieszony przez Japończyków). Oleg Gordijewski, radziecki agent, poprosił w 1985 r. o azyl na Zachodzie, a następnie zdradził 25 dyplomatów radzieckich, których wydalono z Anglii za szpiegostwo (w ramach retorsji Rosjanie wydalili 25 Anglików).

GRA WYWIADÓW - dezinformacja i prowokacja. Przed drugą wojną wywiad niemiecki przekazał Stalinowi fałszywe informacje o zdradzie marszałka Michaiła Tuchaczewskiego, co spowodowało czystkę w Armii Czerwonej. Operacja Mojżesz to udana akcja Mossadu, który w 1984 r. zmylił władze Etiopii i wywiózł samolotami kilka tysięcy Żydów etiopskich do Izraela. W czasach Jurija Andropowa KGB opłacał artykuły w prasie indyjskiej udowadniające, że AIDS jest wynikiem eksperymentów prowadzonych przez CIA. Wschodnioniemiecka Stasi, dostarczając przecieków zachodniej prasie, próbowała destabilizować życie polityczne w RFN (np. afera Uwe Barschella).

LANGLEY - centrala CIA. Amerykański wywiad powołano do życia 26 lipca 1947 r. w czasach zimnej wojny i prezydentury Harry'ego Trumana. Dzisiejszy budżet CIA i NSA (Agencji do Spraw Bezpieczeństwa Narodowego) ocenia się na 30 mld dol.

ŁUBIANKA - moskiewska siedziba KGB. Według źródeł amerykańskich rosyjski wywiad zatrudnia 1,5 miliona oficjalnych urzędników i 7 milionów tajnych agentów. Roczny budżet KGB (według CIA) wynosi ok. 1,6 mld dolarów.

MARTWY PUNKT - pojawia się wtedy, gdy śledztwo w sprawie szpiegostwa utyka, a opinia publiczna zaczyna gubić się w domysłach, czy ma do czynienia ze spiskiem, czy zamierzoną prowokacją. Afera Dreyfusa jest przykładem manipulowania dowodami. Oskarżenie o szpiegostwo niewinnego oficera francuskiej armii, Alfreda Dreyfusa, doprowadziło w 1898 r. Francję do kryzysu politycznego i fali antysemityzmu.

MOKRA ROBOTA - np. afera związana z wysadzeniem w 1985 r. przez francuski wywiad DGSE statku Rainbow Warrior, aby nie dopuścić Greenpeace w rejon francuskich prób jądrowych na Pacyfiku. Efekt: jedna osoba zginęła, francuscy agenci zostali ujęci i skazani na więzienie w Nowej Zelandu; kryzys polityczny zaprowadził do odwołania szefa francuskiego wywiadu. Albo afera Markowa, czyli zabójstwo w 1978 r. w Londynie bułgarskiego dysydenta Georgija Markowa, dokonane przez bułgarskie killer-komando za pośrednictwem zatrutego parasola. Z kolei CIA ma obsesję na punkcie Fidela Castro, którego w przeszłości próbowano zabić na wiele sposobów (podsuwano mu zatrute jedzenie, cygara z trucizną, egzotyczne muszle z materiałem wybuchowym). Do dywersji zalicza się produkcję fałszywych pieniędzy i dokumentów (w czasach Rezy Pahlaviego wydrukowano w Iranie 100 mln fałszywych funtów szterlingów).

PODEJRZENIA - zarzut szpiegostwa w czasie wojny i w latach 50. na rzecz Rosjan postawiono Anthonemu Bluntowi, krewnemu angielskiej rodziny królewskiej, pracownikowi kontrwywiadu MI 5. Zdecydowano się go zdemaskować dopiero za rządów Margaret Thatcher. Z kolei "Sunday Times" zarzucił liderowi Labour Party Michaelowi Footowi (rzekomy pseudonim "Boot") szpiegowanie na rzecz Rosjan; Foot wygrał proces z gazetą, ale nie odzyskał prestiżu. Sir Rogera Hollisa, dyrektora MI 5, już od lat trzydziestych podejrzewano o sympatie dla rosyjskich agentów; wszyscy o tym mówili, ale nikt nie był w stanie niczego udowodnić. Edgara Hoovera, szefa FBI, podejrzewano o homoseksualizm, który miał go ponoć uzależnić od mafii.

PODSŁUCH - najbardziej "zapluskwionym" budynkiem świata była dawna ambasada amerykańska w Moskwie, do której budowy Rosjanie dostarczali prefabrykaty nafaszerowane mikrofonami podsłuchowymi (konstrukcję rozebrano i postawiono na nowo). Zwykłą "pluskwę" zastępuje się dziś mikrofonami laserowymi i podglądem satelitarnym, który pozwala śledzić nie tylko połączenia telefoniczne czy faksowe, ale identyfikować ludzi za pomocą komputerowej analizy temperatury ciała, głosu, oddechu, a nawet zapachu. Stasi zgromadziła w hermetycznych słojach sporą "bibliotekę zapachów" opozycjonistów NRD.

PORWANIE - dla celów szkoleniowych opisuje się z detalami dwie wzorcowe akcje Mossadu - porwanie w 1960 r. Adolfa Eichmanna i Mordechaja Vanunu (izraelskiego technika atomowego, który zbiegł do Anglii).

RANKING WYWIADÓW - zdaniem ekspertów, pierwsze miejsce ma Mossad za profesjonalizm, motywacje współpracowników i gotowość do poświęceń; drugie miejsce przypada amerykańskiej CIA - za nieograniczone fundusze i najlepszą technikę, zdarzają im się jednak wpadki; trzecie jest KGB (dziś Służba Wywiadu Federacji Rosyjskiej) - za ogromne sukcesy w werbowaniu współpracowników. Dalej idzie HVA (ex NRD) - za perfekcyjne wykorzystanie faktu podzielenia Niemiec, dobre zarządzanie; MI 5 i MI 6 (Wielka Brytania) - za doświadczenie zdobyte w czasach imperium, duże poparcie wśród własnego narodu; wywiad francuski za duże doświadczenie i centralny sposób zarządzania, słabość: konkurencja między poszczególnymi służbami; na siódmym miejscu eksperci stawiają BND (RFN) - za dobre kontakty międzynarodowe i dobrą technikę; na ósmym znalazł się w rankingu wywiad włoski - za skuteczną obserwację międzynarodowego terroryzmu; na dziewiątym - wywiad chiński - za dyskrecję i dobre kontakty w Trzecim Świecie (obserwacja sąsiadów i USA) i wreszcie na dziesiątym - wywiad japoński - za dyskrecję i koncentrację na sprawach gospodarczych.

ROMEO I JULIA - najstarszy sposób werbowania i wymuszania współpracy; chwytanie na flirt, miłość i seks. Minister John Profumo padł ofiarą tancerki rewiowej Christine Keeler. Kapitan Ladoux uległ wdziękom Maty Hari. Z kolei samotnym sekretarkom z siedziby NATO w Brukseli podsuwano młodych agentów Stasi. W planach KGB było otwarcie sieci burdeli w RFN, aby pozyskać kompromitujące zdjęcia zachodnich polityków. Połowę zatrudnionych w tajnych służbach stanowią kobiety, ale tylko nieliczne stają przed dylematem, jak pogodzić patriotyzm z prostytucją. Większość zajmuje się przekładaniem akt i podsłuchem.

REZYDENT - człowiek kontrolujący sieć szpiegów i organizujący pracę (siatkę) własnego wywiadu w obcym kraju; z reguły jest pracownikiem ambasady, posiada paszport i immunitet dyplomatyczny, przyłapany na nielegalnej działalności szpiegowskiej - zostaje wydalony jako persona non grata.

TECZKA - ma ją każdy agent lub operacja szpiegowska. Teczka zawiera kryptonim i numer ewidencyjny, datę założenia i nazwisko oficera operacyjnego, który ją prowadzi. W środku jest dokumentacja (podsłuchy, obserwacja, zdjęcia, rachunki z restauracji), wpisy kontrolne przełożonych, dalsze zalecenia. Dla ochrony danych - na niektórych teczkach musi się podpisać każdy, kto ją bierze do ręki. Teczki archiwizuje się na dyskach komputerowych i mikrofilmach.

WPADKA - ujawnienie agenta lub całej siatki. Jeśli agent ma "przykrywkę" (pracuje w ambasadzie, ma paszport dyplomatyczny), zostaje wydalony jako persona non grata. Jeśli jest tajnym szpiegiem, skazuje się go z reguły na karę więzienia. Czasem dochodzi do wymiany agentów: w 1961 r. wymieniono radzieckiego szpiega Rudolfa Abla, przyłapanego w USA, na Francisa Gary Powersa, pilota strąconego nad ZSRR samolotu szpiegowskiego U-2. Wymiany najczęściej dokonywało się w Berlinie, na moście Glienick na Szprewie. Tą drogą wrócił do Polski Marian Zacharski, a nie chciał jej opuścić Jerzy Pawłowski.