Krzysztof Kąkolewski

Jak umierają nieśmiertelni

To, co prezentuję Czytelnikom, należy do gatunku, który nazywam "baśnią udokumentowaną". Kopciuszki, sierotka Marysia, babcia i wilk są wśród nas. Stali się postaciami literackimi, bo zapragnęli nimi być. Zmyślili siebie. Udawanie jest epidemią współczesności. W straszliwej masie trzech miliardów człowiek, aby być inny od innych, posługuje się literaturą, filmem, telewizją, by "dotworzyć" siebie. O głównym bohaterze tej historii piszę, że jego życie było "opowiadaniem ludowi o tym, jak on żyje". Wymyślił siebie do tego stopnia, że nie wiadomo, jaki był - czy raczej: jaki by był. Automitologizacja, autokreacja, przeinaczenie własnego życia doprowadziło do jego zniszczenia. "Wtórność to niezdolność do eksploatacji własnej osobowości" - powiedział Stanisław Dygat, który poddał mi myśl napisania tej historii. Jest ona opowiadaniem, jak to jej bohater opowiadał o sobie, jest dalszym ciągiem tej opowieści - czyli próbą wniknięcia w jego styl, język, konwencję, musiałem więc opisać go takim, jakim on siebie widział.

Przeznaczenie, jak zobaczymy, zgotowało mu śmierć z ręki ludzi, którzy podobnie jak on nie umieli przyjąć miejsca w świecie. Nazwali siebie czcicielami szatana, a w gruncie rzeczy poszło o odrzucenie piosenki, bo Manson, nim udał, że pokochał szatana, w skrytości pragnął kariery Beatlesów. Nieprawdziwe życie zostało zakończone śmiercią zmyśloną, opartą na scenariuszu filmowym.

*

W szkole filmowej w Łodzi obliczono, że Roman Polański był o dwa centymetry wyższy od Napoleona Bonapartego, i już wtedy wiedziano, że podbije świat. Ale kiedy przedstawił temat kolejnego filmu szkolnego, pojawił się cień zwątpienia. Scenariusz przewidywał, że Polański nakręci "etiudę dokumentalną" o balu kostiumowym, który miał odbyć się w szkole. Słynna szkoła mieściła się w pałacyku otoczonym przez park; udekorowany lampionami, stanowił dobre tło, ale jakiego materiału dramatycznego mogła dostarczyć studencka maskarada? Polański rozstawił kamery. W chwili gdy orkiestra, składająca się z uczniów szkoły, zaczęła rozwijać jazzowy motyw: "Gdy święci idą do raju", zza muru między bawiących się wpadł kamień.

Rozlegają się gwizdy, wycia, wrzaski. Kilkunastoosobowa banda przeskakuje przez żelazną bramę, mur i rzuca się na studentów. Tańczący uciekają, rozlegają się krzyki przerażenia, jęki, wołania o pomoc. Grupa wysportowanych uczniów stawia opór. Banda wypiera ich w kierunku orkiestry i masakruje. Kto może, ucieka do budynku szkoły. Kamery pracują cały czas. Rejestrują, jak chuligani zwyciężają i demolują park.

Na drugi dzień okazało się, że studentów zaatakowała banda z Widzewa wynajęta przez Polańskiego. Każdy chuligan otrzymał za napad dniówkę statysty. W ten sposób powstała etiuda "Rozbijemy zabawę". Jest do dziś w archiwum szkoły filmowej. Bici koledzy Polańskiego, dlatego że byli nieświadomi, niedobrze odegrali rolę bitych. Nie wpłynęło to na aurę otaczającą Polańskiego.

Koledzy wybaczyli mu, mimo że szwankowała reżyseria, pozostawiająca za duży margines przypadkowemu rozwojowi wydarzeń.

Ale wywołanie wydarzeń, prowokowanie było jego normalnym życiem - opowiada Janusz Majewski. Oto do zatłoczonego tramwaju, w godzinie powrotu z pracy, wsiada Polański. W czasach kiedy szary strój był niejako mundurem, on ubrany jest w czerwoną koszulę i skarpetki; siada naprzeciw starej kobiety; budzi swoim strojem jej zgorszenie, które narasta, gdy Polański nie opuszcza wzroku, ale zaczyna przedstawienie tylko dla niej, w nią wymierzone: tańczy, gwiżdże, przytupuje. Niechęć kobiety zamienia się w jawną nienawiść. Nagle szydzący błazen wpada w zapamiętanie, które przeradza się w atak. Rzucają nim drgawki, zwija się, jęczy w konwulsjach, jakby na oczach tej kobiety spotkała go kara za kpiny. Skłonna już jest mu wybaczyć, współczuć, kiedy on spogląda na zegarek, mówi spokojnym głosem: "dość" i wysiada z tramwaju. Rzucanie bigosem z szafy - to dla Polańskiego "śnieg pada". Czekał skulony na szafie na Majewskiego, żeby w ciemności skoczyć na niego, gryząc w szyję i wyjąc: "Wampir! Wampir!" Polański wolał odgrywać to, co miał opowiadać. Kiedy opowiadał, jak ktoś upada, zaznaczał to słowem i sam upadał, budząc wściekłość kelnerów w wytwornych restauracjach.

Już jako dziecko grał na scenie, w teatrze w Krakowie: jako elf, dziecko pułku, aniołek. Tylko Rynek oddziela jego dom od miejsca, koło którego często przechodził, a gdzie niedługo przed jego urodzeniem Kraków powrócił na dzień do czasów, gdy był centrum wiedzy tajemnej i studiował tu Faust. Poszła wieść przez Kraków. Byli tacy, co w oparach bezsensu, przywidzeń i grozy uwierzyli w nią. Wydarzenie opisuje w "Czarach i czartach polskich" Julian Tuwim:

"W klinice ginekologicznej na Kopernika dziesięcioletnia Żydówka porodziła diabełka z rogami, kopytkami i ogonem". Niektórzy mówili, że widzieli go na własne oczy, przykutego łańcuchem w parterowej sali kliniki. Kiedy chciano go ochrzcić - mówiono - błyskawica rozdarła obłoki i przeleciała nad kościołem, który zatrząsł się w posadach, a księdzu wypadło kropidło z ręki. Doktorzy próbowali otruć diabła. Na próżno dawali mu najsilniejsze trucizny, one karmiły go, wzmacniały jego siłę. Ludzie biegli ku ulicy Kopernika. Tłumy tarasowały ulicę. Pod wieczór wzrosły do kilku tysięcy. Zaczął się szturm do kliniki. Przyjechała policja, szarżowała, tłumy rozproszyły, się, potem wróciły, czekały do późnej nocy, kiedy rozeszła się wieść, że diabeł został wywieziony do Berlina.

Powstaje jeszcze etiuda filmowa: groźne, mroczne wnętrze, ktoś śpi na łóżku, od drzwi podchodzi ktoś inny, wyciąga mały scyzoryk i zabija śpiącego. Potem Polański tworzy "Ssaki". "Ssaki" to dwaj ludzie: jeden służy za siłę pociągową drugiemu. Ten pogania go jak konia. Potem role się odwracają. Ale obaj, mimo że poganiani brutalnie, godzą się na to, jakby poddanie się tej roli było zarazem świadomą pomocą temu, kogo wieziemy. Jedzie ten, kto oszuka, a zarazem wzruszy.

Od tego filmu zaczyna się oszałamiająca kariera filmowa Polańskiego, a z nią historia, którą chcę opisać. Przy tym filmie doszło do scementowania przyjaźni między Romanem Polańskim a Wojciechem F. Film "Ssaki", jedyny film, który powstał w krajach Europy Wschodniej za pieniądze osoby prywatnej, finansował Wojtek.

"Ojciec Wojciecha urodził się na milionera i był nim. Cokolwiek zobaczył, stawało się towarem. Pieniądze - mówiono - ścigają go nieustannie, prześladują. Miał talent posiadania, ale uważał się za człowieka pracy, który pracuje w pieniądzu".

Był zarazem człowiekiem uczciwym. Już przed wojną bogaty, dofinansowywał Łódzką Wolną Wszechnicę. Było mu przeznaczone być człowiekiem wielkiego businessu, ale zmiany powojenne pozbawiły go losu, który miał stać się jego udziałem. Jego dramatem było, że aby choć w części być sobą: robić interesy, musiał łamać prawo skierowane przeciw ludziom takim jak on. Stworzył więc, jak ją nazywano, "organizację zaufania", w której mieli etaty i pełnili funkcje członkowie jego rodziny i przyjaciele. Była to organizacja patriarchalna, feudalna, ale podobna w strukturze do kapitalistycznego koncernu. Wszystko opierało się na autorytecie i zaufaniu do szefa, który był zarazem patriarchą, opiekunem, a wymagał tylko nieustannej gotowości na rozkazy i mobilności, na przykład jeden z członków brał wielkie pieniądze za to, że jest na posadzie państwowej: służył na wypadek, gdyby potrzebny był człowiek pracy.

"Pracował" w wełnie, zgodnie z łódzką tradycją. Jak mówi się, miał własne zasoby dolarowe, bank podziemny, który był tak potężny, że jego decyzje kupna i sprzedaży walut miały wpływ na notowania rynku czarnogiełdowego w Polsce. Jego agenci skupu dolarów przemierzali cały kraj. Jedna z kurierek przewoziła dolary w beciku swojego rocznego synka. Gdy stworzył koncern - pokochał go. I oni kochali go nie jak krewnego, ale jak ojca, opiekuna, który kierował ich krokami.

W tym świecie wzrastał Wojtek; w kulcie osobowości ojca, przystojnego mężczyzny o doskonałych manierach, zarazem potężnego. Ponieważ żądania dzieci nigdy nie mogły doścignąć możliwości otrzymywania, składały tylko zamówienia na pieniądze. Dostawały wysokie pensje za samo istnienie. Zarazem były posłuszne ojcu. Wojtek od dzieciństwa miał wyznaczoną przyszłą funkcję w koncernie i zgodnie z tym zaczął studia na wydziale włókienniczym Politechniki Łódzkiej. Miał być szyldem, objąć techniczną stronę tajnego koncernu wełnianego, a w przyszłości odziedziczyć. Jednak Wojtek inaczej traktował gang, w którym wzrastał. Widział w nim tylko organizację nastawioną na zdobywanie nielegalnego krociowego dochodu, nie dostrzegał wysiłku organizacyjnego, ryzyka, ponoszonych kar i ofiar. Przekonania, jakie wyrobił sobie, można by określić jako ideologię antypracy. Cytował wypowiedź pewnego rekina podziemia:

"Każdy, kto nie ma choć miliona (* Rzecz dzieje się w czasach przed inflacją, gdy za dolara na czarnym rynku płacono 35 zł.), jest głupcem, o którym nie warto mówić".

Będąc na drugim roku Politechniki, Wojtek poznał uczennicę ósmej klasy szkoły ogólnokształcącej, Ewę. Bóg tworząc ją, a ona nadając sobie to imię - zamiast Marii, które otrzymała na chrzcie - dostosowali się do poetyki historii, w której miała wziąć udział swoim życiem. Mając piętnaście lat, idąc łódzką ulicą z koleżanką, otrzymała jeden ze znaków, że jest piękna: została otoczona przez chuliganów, którzy zaczęli zdzierać jej sukienkę i szarpać za włosy. W tej chwili usłyszała pisk opon, na chodnik wjechał samochód amerykańskiej marki, roztrącając bandę. Z wozu wyskoczył barczysty młody chłopak, który straszliwym ciosem rzucił jednego chuligana na ziemię, a drugiego kopniakiem złożył na dwie połowy, po czym jak książę, z rykiem silnika, zarzucając potężnym wozem, uwiózł ocaloną. Taka jest legenda. Prostuje ją Ewa: "To było trudniejsze". Była banda "Kłaka" z Bałut. Nienawidzili studentów. Przyszli na zabawę Politechniki. Porządkowi bali się ich zatrzymać. Zajęli galerię, patrzyli, potem zeszli: wybrali Ewę. Otoczyli ją, kręcąc pękami kluczy, pozornie niewinny gest; zapowiadał walkę techniką kluczową: bicie kluczami. Zjawił się jakiś chłopak, uderzył bykiem. Zaczęła się ogólna bójka. Zabawa była rozbita, ale ten chłopak wyprowadził ją. Myślała, że jest też z Bałut, z innej bandy, która walczyła bykiem w każdej pozycji. Wiązali sobie ręce i ćwiczyli, aż coś złego działo się z ich mózgami. Po chwili dowiedziała się, że to sam F. junior. Wojtek zmyślił siebie, był postacią literacką na długo, nim został opisany. Jego życie było "opowieścią ludowi o życiu Wojtka". Mówiono, że odziedziczył po ojcu talent: jak ojciec był artystą pieniądza, on był artystą życia. Jak inni wypowiadają się w dziele, które budzi oczarowanie lub zgrozę, on wypowiadał się swoim życiem. Był wysportowany, silny, grał silnego człowieka, gangstera, niektórzy dopatrują się w tym kompleksu ojca:

"On był potęgą pokrywając to łagodnością - był wszystkim, jak Stwórca. Wojtek tylko grał silnego człowieka, w rzeczywistości bał się życia, tego, że nie sprosta nigdy ojcu, i był bezbronny. Ojciec okazywał Wojtkowi, że w niego nie wierzy. Wojtka to bolało".

Zaczął się między nimi konflikt, gdy Wojtek porzucił swoją pierwszą postać: dziedzica podziemnego koncernu, a wszedł w drugie wcielenie. Ojciec zagroził, że go wydziedziczy, że cofnie dotacje, ale Wojtkowi właśnie poddała tę kreację magia szeptu: "to jego syn", gnąca kelnerów. Łódź nie była zniszczona, a ludność rozproszona. Pamięć hulanek fabrykantów i gangsterów łódzkich, na tle nędzy "pomnika pierwotnej akumulacji", tanich dziewcząt, szampana w gabinetach restauracyjnych, pozostała. Jednak Wojtek nie kontynuował tej tradycji w sposób prosty.

Dokonał on osobliwego zaszczepienia na tym gruncie stylu życia, który stworzył Marek Hłasko. W tych czasach Marek nie słyszał nawet o Wojtku, ale on wierzył w niego i marzył, żeby go spotkać. Wojtek zafascynowany był nie jego literaturą, ale stylem życia. Z kolei rodowód hłaskoizmu wyprowadzany jest z połączenia wątków przybyszewszczyzny, hemingwayizmu i deanizmu. Hłaskoidzi wprowadzili do życia i literatury rygor używania wulgarnego leksykonu. Dotychczasowe słowa, zużyte, uległe inflacji, zastąpiono kilku mocnymi słowami. Jeden z przyjaciół Wojtka potrafi opowiedzieć długą historię, w której rolę wszystkich rzeczowników gra słowo na literę "k", a rolę czasowników wypełnia czasownik na "p", przymiotniki zaś budowane są od tych słów. Wojtek dodał do tego samochody i kobiety w roli zbytkownych przedmiotów. Doczepiał się, na długo nim powstał termin "playboy", do długich komet i pociągów towarzyskich, w których rola lokomotywy była zmienna, a wagonami były piękne dziewczęta i chłopcy.

Marek przylepiał kelnerom do czoła stuzłotówki, za co został pobity, u Wojtka - inaczej niż u Hłaski - były one śniegiem, czerwonym śniegiem. Nim jeszcze było słowo "sex-party", Wojtek organizował ubawy zwane "wojtkowiskami", na których miłość zwana była "wojtkowaniem" z udziałem "prządek z kawiarni Honoratka". Wśród nich najsłynniejsza była "Dziewica Nowo-Orleańska". Wychowana w drobnomieszczańskim domu, miała narzeczonego, za którego pragnęła wyjść za mąż, a on wymagał, żeby do ślubu była dziewicą, stała się więc mistrzynią miłości zwanej u nas francuską.

Zebrawszy powiedzenia Hłaski i hłaskoidów Wojtek buduje filozofię "zwisu", uważania zabaw i rozkoszy za jedyny obowiązek, pracę, rodzaj zawodu. Wojtek widzi w życiu grę hazardową z jedną wygraną, albo inaczej - za grę "we wszystko". Gra w numerki na pieniądzach, w łódzką grę "dziewiąty wał", w samochody. Zakłada się o czas przejazdu z Targowej pod "Bristol", z Krakowa do Zakopanego, z Łodzi do Warszawy. Czasem wygraną, za jej zgodą, jest dziewczyna. Gra w pływaka polegała na tym, że Wojtek, który znakomicie pływał, przychodził na Legię w czasie treningów zawodników średniej klasy i wyzywał ich. Oni, przekonani, że widzą frajera, w dodatku na lekkiej bani, na jakiej zawsze był Wojtek, przyjmowali wysokie zakłady. Przegrywali, a Wojtek brał pieniądze i mówił: "uczciwie zapracowałem na obiad". Wojtek nie grał dla gry, ale dla zarobku. Była też "gra w ludzi". Wybierał w restauracji stolik zajęty przez cztery osoby i obstawiał: "jakie rozwiną się układy męsko-damskie, w którą stronę się kto upije, kto lewoskrętnie, czy będzie łupanina". Kiedy kiwał się stolik, Wojtek wkładał czasem pod krótszą nogę pięćsetzłotówkę, którą ostentacyjnie składał, zgadując, kto ją porwie, i śledząc reakcje tych, którzy oczekiwali na jego wyjście.

Urok Wojtka nie polegał na tym, że miał pieniądze. K .T. Toeplitz widzi jego źródło w bezmiarze czasu: mógł zawsze go ofiarować kobiecie, towarzyszyć jej wszędzie, nieustannie: do krawcowej, modystki, czekać u fryzjera, opiekować się nią, choćby z nudów - był dobry, doskonaląc w miarę mijania lat swój kunszt, w czasie gdy inni tracili czas na pracę. Ewa opowiada, że ich małżeństwo zawarte było na uroczystej mszy w katedrze w obecności ocalałego mieszczaństwa Łodzi. Ewa strasznie płakała. Wojtek od razu uciekł gdzieś. Potem ona była sama z dzieckiem nad morzem, pchając wózek bulwarem, ubrana wyłącznie w męski sweter, a za nią piętnastu zalotników. Pogodzili się. Wojtek kupił jej cztery baloniki i spali w dziecinnym białym łóżeczku z siatką. Potem pobił ją, ona wyskoczyła z taksówki w biegu. Potem przepraszał ją: "Ja cię biłem za swoje sprawy". Zatelefonował skądś: "Ja cię tak strasznie kocham, kurwo, z kim leżysz?" - a ona słyszała szept jakiejś dziewczyny. "Były euforie, potem kace, nie wiedzieliśmy, jaki jest dzień, jaki miesiąc". Wojtek ciągnął ją na balety, gdzie zakrywał jej oczy, nauczył ją pływać stylem klasycznym, bić pięścią jak mężczyzna. Ewa opowiada: "Matka Wojtka podejrzewała mnie, że żyję z jego braćmi, z jej mężem, że widzę w nich jak kurwa oddział wojska, jak nauczycielka klasę, a ja widziałam w nich Wojtka, tylko doskonalszego". Nienawidziły panie Ewy. Uknuto intrygę, żeby na najekskluzywniejszym balu w Polsce Ewa i jedna z najsławniejszych aktorek były w identycznej kreacji. Aktorka spojrzała z wściekłością na Ewę. Ewa powiedziała: "No tak, kurwa i artystka w takich samych sukniach".

Jasna blondynka, wróżąca z kart i z ręki, prowadziła handel wymienny z Cygankami na wróżby. Czasem odwróci czyjąś rękę, popatrzy, odepchnie, czasem tę rękę nieoczekiwanie pocałuje. Umie rzucać zły urok: rysuje sylwetki i zaznacza organy wewnętrzne czerwoną kredką, a w nie wbija szpilki: w wątrobę jedenaście, w śledzionę jedną, w serce jedną. "Szpilka to narzędzie pracy kobiety i narzędzie czarów" - mówi. Jej walka z Wojtkiem staje się walką na zdrady. "Kiedy spotkaliśmy się, wiedzieliśmy, że nie możemy siebie zdradzić naprawdę. Napisałam testament, że jak umrę, chcę być pogrzebana tam, gdzie Wojtek. On powiedział: jeśli mnie kochasz, skocz pod tramwaj - i ja skoczyłam, tylko on był szybszy i wyciągnął mnie. Potem znów zerwaliśmy, potem on napisał list: Jeśli masz Boga w sercu, zlituj się nade mną. A ona zamówiła sobie wizytówkę: "Ewa F. w podróży" wzorem fin de siecle'u. Objechała Polskę, żeby stworzyć, jak powie później, "fakty nieodwracalne, żeby nie moc wrócić do Wojtka". Nad ranem zgłosiła się sama do izby wytrzeźwień, żeby i to zaliczyć. Rodzina Wojtka przejęła prawa opieki nad dzieckiem. Ewa, bezsilna, w uniesieniu przeklęła ród Wojtka.

Zetknięcie Wojtka ze szkołą filmową w Łodzi było nieuchronne. Nastąpiła osobliwa unia, realizująca się w łódzkim SPATiF-ie: "pieniądza", który uosabiał syn przemysłowca, i "sztuki", którą reprezentowali filmowcy. Wojtek znalazł swoje nowe wcielenie - przyjaciela artystów. Głównym przedmiotem jego fascynacji stał się Polański. Było to wzajemne. Fantazja Wojtka i Polańskiego uzupełniały się. Przedsiębiorstwo "Ssaki", w które zainwestował Wojtek, było zorganizowane na zasadzie socjalistycznej, nawet z dietami służbowymi, a zarazem kręcenie było nieustannym happeningiem, obrzędem, zabawą. Lepili bałwany, tarzali się w śniegu; kiedyś Wojtek rzucił siedem tysięcy złotych setkami pod wiatr, który rozniósł je po halach. Tego dnia zdjęć nie było, bo wszyscy szukali "śniegu" na śniegu. Czerwony śnieg stopniał nad ranem.

Pozostało wiele opisów bójek Wojtka, ale najbardziej wyraził się jego styl walki w bójce na wieczorze poetyckim w Mikołajkach. Polański dał Wojtkowi pracę ratownika w ekipie filmowej "Noża w wodzie". Wojtek złamał rękę, mimo to mówił: "Dopłynę i uratuję, kogo trzeba". Kazał się ucharakteryzować na ofiarę zbrodni: ze straszną raną, wybitym okiem. Pewnego dnia pił od rana ze stolarzem ekipy. Przeczytał afisz o spotkaniu autorskim. "Zobaczysz pierwszy raz w życiu poetę" - zadecydował Wojtek i weszli. Stolarz podszedł do mównicy i zaczął się przyglądać poecie. Zbliżył się do niego tak bardzo, że prawie dotykał go twarzą i tak pozostał bez ruchu. Uczestnicy wieczoru poezji, wśród których była załoga statku "Chopin" z kapitanem na czele, rzucili się na stolarza. Zadarto mu marynarkę na głowę i zaczęto bić. Wtedy podszedł Wojtek z prawą ręką prostopadle sterczącą na szynie, lewą ręką uderzył krzesłem w sam środek, rażąc kapitana statku "Chopin", po czym najspokojniej wrócił na swoje miejsce i usiadł. Miłośnicy poezji nie podjęli walki, maskując to opieką nad rannym kapitanem.

Według niektórych Wojtek nie lubił się bić, podobno skarżył się: "Nie chcę, boję się, ale kiedy sytuacja dojrzeje, zapada cisza i wszyscy czekają na mnie, muszę uderzyć". Bił dziewczyny, jedną razem z matką zamknął w łazience i więził wiele godzin. Kiedyś pobił kolegę, kiedy zobaczył krew, upadł przed nim na kolana i rozpłakał się. Płakał często. Bójki, przekroczenia przepisów drogowych powodowały, że Wojtek bez przerwy dostawał wezwania na przesłuchania, rozprawy, do zapłacenia grzywien. Przekazywał je swojemu nadwornemu adwokatowi, którego zatrudnił na stałe, wzorem ojca, i płacił pensję, choć nieregularnie. "Lolita", przyjaciółka Ewy, jedna z dziewcząt najmodniejszych na początku lat sześćdziesiątych, która zasłynęła tym, że uważała za swój obowiązek zaliczać wszystkich sławnych i prowadziła indeks, w którym wystawiała im stopnie, zaprosiła kiedyś Wojtka, chcąc, aby i jego nazwisko znalazło się w jej kolekcji. Wojtek rzucił się na nią i zaczął ją gwałcić. "Uprzejmie udawałam, że jestem ofiarą" - opowiadała.

Mówią niektórzy, że nie Wojtek ułożył historię o sobie, ale wymyślili ją inni: musiał grać siebie takim, jakim stworzyli go i chcieli mieć artyści. Miał dorobioną twarz. Wpadł na pomysł, który miał doczekać się realizacji w innych okolicznościach, po latach, i być może miał decydujący wpływ na późniejsze wydarzenia. Wojtek podchodził w SPATiF-ie do ludzi i proponował: 

- Będę pana ochraniał. Nikt pana nie tknie. Będzie mi pan płacić 500 złotych za wieczór.

Jako największy wynalazek przypisuje się Wojtkowi metodę tzw. literacką otwierania butelek. "Żeby ochronić rękę - (bhp) - przykłada się do ściany dzieło literackie średniej objętości i uderza o nie dnem butelki. Przez sztukę do prawdy" - mawiał Wojtek.

Jego podziw dla sztuki mieszał się z pogardą milionera. Czasem któremuś z artystów kazał zjeść zeszyt w kratkę do pierwszej klasy albo zsunąć się szerokim zsypem na śmieci z trzeciego piętra. Zaczyna się jednak okres, w którym sztuka zdobywa priorytet w życiu Wojtka. Pewnej nocy w towarzystwie dwu pięknych, jak to się mówiło wtedy, "wirażek" zajechał pod warszawski SPATiF, kiedy wychodził zeń sławny pisarz. Wojtek krzyknął do dziewcząt: 

"Wiecie, kto to jest? Na kolana przed nim!" Dziewczęta uklękły, potem obrażone odeszły, a Wojtek był szczęśliwy. 

Nadszedł moment, kiedy Wojtkowi nie wystarczało, że "bawi się z artystami". Zapragnął "wejść w", uzyskać nobilitację towarzyską, awans społeczny do środowiska, które uznał za arystokrację drugiej połowy XX wieku. Początkowo widział siebie w roli producenta, potem zapisał się na studia filmowe, ale porzucił je. Życie towarzyskie nazywa "rodzajem gangsterstwa", szczególnie tam, gdzie gromadzi ono samych ludzi mających wpływy, co tworzy nową jakość. Niektórzy nie lubili Wojtka, uważając go za snoba, bo zawsze pokazywał się z ludźmi "wspaniałymi", nie rozumieli, że on pragnął czerpać z nich siłę, blask. Inni twierdzą, że przyjaźnie i fascynacje Wojtka były sztuczne, że były dla niego szczeblami awansu towarzyskiego: od inżyniera-prywaciarza, jakim zjawił się pewnego dnia w łódzkim SPATiF-ie, potrafią wyliczyć sześć osób - stopni wiodących - do roli narzeczonego słynnej poetki. Poznawszy ją, wziął z jej domu kożuch, który zostawił Marek Hłasko wyjeżdżając za granicę, i chodził w nim, jakby chcąc nawiązać kontakt ze swoim mistrzem życia. Przebrany za człowieka, którego podziwiał, jakby wszedłszy w jego skórę, pokochał tę samą osobę. Cichy ślub odbył się w Zakopanem. Świadkami byli: Bogumił Kobiela i Krzysztof Komeda. Przyjechała teściowa z dzieckiem Wojtka i Ewy. Zdjęcie z uroczystości ukazuje nam pannę młodą w ciemnej sukni, Wojtka w smokingu, Komedę w swetrze - wszystkich na lekkim gazie. Fotografia jest tak zrobiona, że nie widać, iż noga nowożeńca tkwi w gipsowym pancerzu po ryzykownym zjeździe.

Było to w czasie, gdy byt rodu, istnienie trustu, bogactwo Wojtka wydawały się zagrożone. Ojciec Wojtka, wplątany w jeden z wielkich procesów gospodarczych, musiał uciekać. Był spokojny, mimo że świadkowie zwalali wszystko na niego, ponieważ nie obawiali się konfrontacji, bo do niektórych dotarła wieść, że szef "organizacji zaufania" jest już za granicą. W rzeczywistości ukrywał się, czekając, aż odbędzie się inna sprawa, gdzie, jak obliczał, pewne historie wyjdą na jaw i będzie odciążony od wielu zarzutów. Rok ukrywania się kosztował go milion złotych. Był przerzucany z meliny na melinę dość często, zorganizowanym systemem transportu. Z ukrycia dalej kierował koncernem, przyjmował rodzinę, prowadził życie towarzyskie. Opisano mi jedną z takich wizyt. Melina to było banalnie urządzone mieszkanie M-3 w bloku. Podano kawę, ciasteczka, odwiedziny w kryjówce stały się zwykłą wizytą. Kiedy w telewizji nadano list gończy z fotografią seniora, wszyscy demonstracyjnie odwrócili się od ekranu. W tym czasie Wojtkowi przyszła myśl, by fantastyczną plotkę o ucieczce ojca na Zachód zamienić w rzeczywistość.

Wielka ucieczka została zaplanowana przez Wojtka i niektórych ludzi z tajnego koncernu. Znaleziono kolejarza, który miał kontakt z pewnym rybakiem w Dziwnowie. Jego kutrem miał senior dopłynąć do Szwecji. Początkowo opierał się temu planowi, mówił, że jest za stary na ucieczkę i życie w obcym kraju, że Szwecja może nie udzielić mu azylu, w końcu uległ ich namowom. Podzielił majątek na dwie połowy: jedną połową wyposażył rodzinę i koncern, drugą spakował. Rozstawiono wokół meliny czujki w samochodach. Kiedy okazało się, że niebezpieczeństwa nie ma, kawalkada Mercedesów i Taunusów ruszyła o szóstej rano w kierunku północno-zachodnim. Na początku jechała straż przednia badająca, czy nie ma patroli, na końcu jeden z wujów, jako straż tylna, bez przerwy patrzył w lusterko na szosę za sobą. Ojciec Wojtka miał przy sobie połowę majątku w złocie i dewizach.

Dojechali na miejsce szczęśliwie, tylko kolejarz, który podjął się przerzucenia seniora rodu za granicę, zorganizował wszystko tak, żeby zagarnąć złoto, a właściciela przekazać władzom. Ojciec Wojtka znalazł się w więzieniu. Wyplatał tam koszyki najlepiej ze wszystkich. Był najwięcej zarabiającym więźniem. Mówiło się wtedy: to przez Ewę. Jest czarownicą, przeklęła rodzinę, będą nowe nieszczęścia.

Jako prezent ślubny Wojtek dostał od ukrywającego się ojca majątek ziemski, oczywiście na skalę dopuszczalną w kraju Europy Wschodniej, ale z pałacem. Majątek ten otrzymał kiedyś w jakichś wielkich rozliczeniach finansowych i zatrzymał go, jak wiele rzeczy i ludzi, których lubił mieć w pogotowiu latami, aż przydadzą się pewnego dnia. Z majątkiem kupił, jakby przypisane do niego, małżeństwo Z. Pani Z. cierpiała na kompleks pożarów, codziennie o zachodzie słońca wołała: pożar, pożar!

Dawny właściciel nie posadził ani jednego drzewa, ale dobudował do dworu dwie gigantyczne kolumny nadające mu charakter monumentalny, a zarazem wśród pustych pól przejmująco smutny. Wojtek, znalazłszy się już w warstwie intelektualistów, postanowił jak prawdziwy arystokrata uprawiać ziemię, hodować zwierzęta. Chciał robić to na wielką skalę, rozmach, poczucie miary przejął bowiem od ojca. Jednocześnie jednak gardził nie tyle pracą, ile pracą na małą skalę, nie dającą ogromnych wyników. Postanowił zostać nie rolnikiem, ale feudałem. Pośpiech i krzątanina były dla niego oznaką złego wychowania. Dziwiło go, budziło odrazę podobieństwo ludzi do mrówek i pszczół, których nie znosił. Tam gdzie nie można było działać pieniędzmi, był bezbronny. Kiedyś, kiedy nad ranem wracał z libacji na dachu Triumpha, krzyczał do idących do pracy dziewcząt: "Robotnice łódzkie! Dlaczego tak rano wstajecie?"

Przestrzenie wokół pałacu zarosły morzem chwastów - opowiada poetka. Wszystko dziczało, ginęło, umierało na ich oczach. Wojtek kazał przeprowadzić sobie specjalną linię telefoniczną z Warszawy - pod Błoniem miał numer warszawski, całe dnie telefonował, rachunki przewyższały dwa tysiące miesięcznie. Wynajął w Warszawie mikrobus, który zapełnił przyjaciółmi, kupił trzy skrzynki wódki, worek luksusowych konserw, worek bułek i urządził wycieczkę do R., ale potem przyjaciele, zajęci pracą, nie przyjeżdżali. "Tam gdzieś ludzie podróżują po wielkich morzach, kręcą filmy, a ja mam tu robić jabłka. Nic się nie dzieje" - jęczał. Zabawa w lato na wsi nie wychodziła. Oczy Wojtka napełniały się łzami. Płakał z nudy.

Szukał sposobu na zbliżającą się jesień. Zaczął się uczyć angielskiego. Nakupił podręczników, płyt, po trzech dniach zepchnął je na ziemię, nudziła go "drobiazgowość" gramatyki, mimo świetnych adapterów nauka nie szła mu. Postanowił być rajdowcem, doskonale prowadził, ale wał pękł w drodze. Samochód zepchnął do rowu pod Chęcinami. A Wojtek nie wiedział, z którego dworca jeździ się do Błonia. Przyszła mu myśl, że mógłby zostać zawodowym scenarzystą. Byłoby to nawet dobre: artysta mieszkający na odludziu, we własnym majątku. Żona jako pisarka i poetka miała spisywać jego opowieści. Podyktował historię z przedmieść Łodzi: o gołębiarzach, grze w "dziewiąty wał" w ciemnym pasażu. Zespół filmowy zaprosił go na rozmowy w sprawie poprawek. Wojtek był bez samochodu, padał deszcz. Stanęli na postoju taksówek. Żadna nie nadjeżdżała. Wojtek rozgniewał się, odszedł z postoju i przestał być scenarzystą. Uznawał tylko wygrane od razu wielkie. Od ojca pieniądze przestały napływać. Ciężar nobilitacji artystycznej Wojtka spadał na żonę, on zdawał się tego nie dostrzegać jako drobiazgu bez znaczenia. Równocześnie drażniła go jej praca. "Jakieś staranie się, praca mrówek" - wrzeszczał, kiedy na podłodze salonu w R. montowała widowisko składające się z piosenek. Wojtek przebiegł po piosenkach, a potem skopał je. Któregoś dnia zjawił się pan Z. w damskim kapeluszu i ciemnej woalce, cały obwieszony pszczołami, poradzić się pana, co robić z nowym rojem. Wojtek, zobaczywszy znienawidzone owady, wyrzucił go za drzwi.

Ujrzał jeszcze triumf ojca, wielką Canossę samochodową: pewnego dnia, gdy ojciec wyszedł z więzienia i był u syna na rekonwalescencji, karawana krążowników szos zajechała przed zachwaszczony gazon. Senior przycinał zdziczałe róże sekatorem. Udał, że nie widzi ludzi, którzy chcieli jego kosztem uniknąć kary. Wysiedli z samochodów i zbici w gromadkę stali, nie śmiejąc podejść. On dalej obcinał róże. Oni stali, patrząc na niego. Trwało to długo. W końcu jednak poszli wszyscy na górę i tam, przy zamkniętych drzwiach, na wielogodzinnej naradzie doszło do ugody. Potem wszyscy wyszli i ta sama kawalkada ruszyła do Warszawy, gdzie w lustrzanej sali "Bristolu" koncern wyprawił bankiet. Ale była to ostatnia manifestacja wielkości ojca w oczach Wojtka.

Uwolnienie się od mitu ojca, potężnego demiurga stwarzającego świat, nastąpiło u Wojtka w ten sposób, że uznał ten świat za zbyt ograniczony, na małą skalę. Nucił "Chicago", jedną z ulubionych gangsterskich piosenek. "Dopiero w rozmiarach Ameryki wszystko jest możliwe" - orzekł. I kiedy nie miał już kogo w Polsce poznać, zrodziło się jego nowe wcielenie: wielka emigracja.

Czy rzeczywiście Wojtek wyobrażał sobie wszechświat na obraz i podobieństwo gigantycznego SPATiF-u łódzkiego, gdzie przebywają potężni ludzie, których on pozna i zaprzyjaźni się z nimi? Jeśli tak było, jak twierdzą niektórzy - ta kosmologia potwierdziła się w oczach Wojtka. Wyjeżdżając z Polski, a potem dążąc przez Paryż do kraju, który miał rozmiary mu odpowiadające, wyruszył uzbrojony tylko w pakiet adresów i listów polecających. Te magiczne zaklęcia, klucze do nowego świata, były dorobkiem jego życia. Jak inni mają zdobycze w sztuce, nauce, produkcji, tak on miał osiągnięcia towarzyskie.

Ostatni szczebel polski jest pierwszym amerykańskim. Na party nawet nie usiłuje dostać się między wpływowych mężczyzn rozmawiających o interesach, nie dostrzegliby go, a i oni dla niego są "mrówkami", tylko nieco większymi. Podchodzi do kobiet, jako jedyny mężczyzna, i bawi je. Urok wschodniego playboya, brutalnego i czułego, wyrzekającego się dla nich interesów, czyni je potężnymi sojuszniczkami Wojtka.

Na party u znanej aktorki polskiej przebywającej w Nowym Jorku poznał dziewczynę, studentkę szkoły dziennikarskiej. Zwierzyła mu się, że otrzymała zadanie zrobienia reportażu na zajęcia warsztatowe i nie ma tematu. Wojtek, będący kilka dni w Stanach, mówiący łamaną angielszczyzną, zabrał ją na podmiejską linię autobusową idącą przez slumsy, dzielnice nędzy. Doświadczenie łódzkiego łowcy bezbłędnie pozwoliło mu trafić na podobny krajobraz. Dziewczyna pierwszy raz w życiu widziała miejsca, które pokazał jej Wojtek. Była bowiem córką miliardera, amerykańskiego króla, a jak twierdzą niektórzy - cesarza światowego imperium kawy. Mocniejsze wrażenie zrobił na niej człowiek, który odkrył jej Amerykę, usłużny, właściciel swojego życia, który mawiał, że "życie jest długie", przybysz ze wschodu, z którego jego rodzice do przebogatej Ameryki przysyłali mu paczki, jedyne chyba, jakie w historii Stanów przemierzały Atlantyk z Europy.

Styl bycia Polańskiego wśród magnatów filmowych uległ jeszcze zaostrzeniu, walił ich po brzuchach, ekscentryczny, budzący lekki lęk. Fascynowały nie tylko scenariusze, których nastrój - wampiry, diabły - Polański przywiózł z krańca Europy, który nazwał w "Wampirach" Transylwanią Podkarpacką, ale i jego styl bycia na planie. "On odgrywa swoje filmy, powstawanie swoich filmów" - mówiono na planie "Wampirów". Rozdwajał się: na reżysera i postać, którą grał; asystenta profesora szukającego w tej Podkarpacji wampirów, biegając w kusym czerwonym fraczku, pantalonach i białych pończochach. Stawał się wszechobecny wcielając się nawet w "sztucznego pająka": wyrywał robotnikom maszynę do robienia pajęczyn, sam je rozpylał.

Wojtek patrzył na niego też z rodzajem zabobonnej obawy: jego kariera zakrawała na cud, jakby pomagały mu siły nadprzyrodzone. Tak przedstawiał się Wojtkowi, który widział tylko sukces, nie dostrzegając pracy "geniusza", o którym śpiewali Beatlesi. Towarzyszył Polańskiemu Komeda. Talent jeszcze młodego weterana polskiego jazzu z okresu jego "podziemia" rozwijał się w sposób nieoczekiwany. Tylko Hłasko miał pęcherze na rękach od noszenia stalowych sztab. Był jedynym białym wśród czarnych robotników, pił już tylko piwo i "kontrował" je środkami uspokajającymi. Bójki jak w "Kameralnej". Brutalnie interweniuje policja, Marek ma przykrości. Traci w oczach Wojtka, który strąca go z piedestału. Mówi o nim: "Okazuje się, że to miękki człowiek". Polański żeni się z Sharon Tate.

Jej portret złożyłem z opowieści osób, które ją dobrze znały. "Wszystkie zdjęcia - mówi Wohl - wyostrzają jej rysy, wydobywają z nich ich regularność, klasyczność, przygaszając miękkość, łagodność, rozkładając twarz na dwa cienie: czarno-biały, a odbierając koloryt mlecznoróżowy. W korekcie fotografii trzeba by też wziąć pod uwagę wyraz oczu. Nieuchwytność tej urody polegała na łagodności spojrzenia, ruchów". "Niezwykła w tym środowisku, ciepła, miła, bez pozy. Nic z gwiazdy". "Cudowna, delikatna, skromna, cicha i piękna jakaś". "Może to była życiowa giera - opowiada Zofia Komedowa - ale nigdy nie zauważyłam najmniejszego wypadnięcia z tej roli". "Urodzona, by być aktorką i zagrać Ofelię - powiedział o niej Konrad Nałęcki. - Rozmawiałem z Romanem przy niej po polsku przez długie godziny. Wsłuchiwała się z napięciem nie rozumiejąc nic. Co to znaczyło?"

Zastanawiano się, czy to ona po Marylin będzie boginią Hollywood. Wspaniale gotowała. Goście jej przyjęć zapamiętali sałatkę zrobioną według następującego przepisu: sałata, pomidory, pory, selery, papryka, rzodkiewka, ogórek, nać pietruszki, pocięte na małe kawałki proporcjonalne do siły smaku i zapachu (najwięcej łagodnych, najmniej najmocniejszych), wymieszane z sosem vinaigret. Podawała też  k a s h ę,  prawie nie znaną w Stanach, kupowaną w delikatesach.

Komeda wziął żonę do garderoby Sharon na zwiedzanie - jak do muzeum. Było tam sześć metrów bieżących sukien, które można podzielić na dwie części, według chronologii. Suknie w kolorach budyniu śmietankowego, pistacjowego, truskawkowego, morelowego, haftowane perłami, jak z piosenki: "Jesteś jak krem w mojej kawie". Kolory pań Szczęśliwej Ameryki. Takie suknie ciągną się do poznania z Polańskim. Od Polańskiego zaczynają się proste sukieneczki w zwykłych kolorach z wyszukanych materiałów. Najpiękniejsza sukienka: o fasonie koszuli męskiej z ciężkiej żorżety.

Sharon nie może wystąpić w tym filmie, związana jest kontraktem z innym producentem. Zapada decyzja, że zagra Mia Farrow. Muzykę komponuje Komeda. Otrzymuje zadanie niedostrzegalnego dla widza, maksymalnego spotęgowania grozy. Egzemplarz scenariusza, jaki otrzymuje, nosi numer 135. Adnotacja na karcie tytułowej: "Proszę traktować to jako prywatne i poufne i nie dopuścić, by znalazło się w niepowołanych rękach". A oto treść scenariusza:

Młode małżeństwo wynajmuje mieszkanie. Guy to aktor bez sławy, ona nosi imię Rosemary. Ich przyjaciel, Hutch, mówi im, że ten dom cieszy się złą opinią: tu niejaki Marcato używał krwi niemowląt do czarów i przywoływał szatana. Rosemary słyszy przez ścianę głosy sąsiadów: pani Castevet i jej męża Romana. Poznaje ich, gdy ginie tragicznie dziewczyna, którą się zaopiekowali. Pani Castevet odwiedza Rosemary, ta pokazuje jej pokój przeznaczony na dziecinny. Pani Castevet pyta, czy Rosemary spodziewa się dziecka, ona odpowiada, że chciałaby, ale Guy jest przeciwny. Na drugi dzień pani Castevet ofiarowuje jej naszyjnik. Rosemary widziała go przedtem na dziewczynie, która zginęła. Po kilku dniach ślepnie pewien znany aktor i rolę po nim dostaje Guy. "Teraz - decyduje - możemy sobie pozwolić na dziecko". W nocy Rosemary ma sen: gwałci ją "coś nieludzkiego". Po pewnym czasie Rosemary jest w ciąży. Urządza pokój dziecinny. Pani Castevet daje jej adres sławnego lekarza, swojego znajomego, doktora Sapirsteina. On każe Rosemary przerwać branie witamin w pigułkach i pić napar z ziół i korzeni tajemniczej rośliny, parzony przez panią Castevet. Rosemary ma dziwne bóle. Zwierza się Hutchowi. Ale on zaraz po tej rozmowie zostaje przewieziony do szpitala bez przytomności, której nie odzyskuje przez parę miesięcy, tkwiąc w rodzaju śpiączki. Przed śmiercią Hutch budzi się i każe przekazać Rosemary słowo: "anagram" i książkę: "Wszystko na temat czarów". Znajduje tam zdjęcie czarownika Marcato z synem Steve. Rosemary przestawia litery i odczytuje "Roman Castevet". Zrozpaczona, przeprasza nie narodzonego jeszcze Andy lub Jenny i obiecuje, że nie odda go Im.

Ale jest za późno. Mówią jej, że dziecko umarło, ale kiedy słyszy przez ścianę jakby płacz, wdziera się do mieszkania Castevetów. Wszyscy byli w zmowie. Siedzą zebrani, na dziwnej mszy, oznajmiają jej, że została wybrana wśród miliardów ludzi, by urodzić szatanowego syna. "Bóg umarł - krzyczą - jest Szatan! Przyjdź, Szatanie!" Rosemary spostrzega, że jej dziecko jest potworkiem o strasznych oczach, ale tuli je. Nuci kołysankę. Koniec.

Wojtek odczuwa triumf przyjaciół jako swój własny. Roman potrzebuje go; czy dlatego, żeby był świadectwem, że hollywoodzka kariera to to samo jego życie, które wiódł w Łodzi, Zakopanem, gdy wozili się sankami, a nie czyjeś inne? Teraz Wojtek wchodzi na sanki. Sharon jest w ciąży, a Roman przygotowuje się do kręcenia nowego filmu w Londynie. Sharon cierpi na lęki, boi się być sama w odosobnionej willi. Roman pamięta siłę ciosu, technikę walki Wojtka, jego umiejętność towarzyszenia kobietom. Nie zwraca się do biura detektywistycznego, uznaje Wojtka za stosowniejszego od płatnego "goryla" i każe mu przenieść się do willi Bel Air; otrzymuje zadanie towarzyszenia Sharon, dbanie o jej zdrowie i ochronę willi. Jest czymś pomiędzy damą do towarzystwa a prywatnym policjantem. Przenoszą się z Gibi do Sharon, oddając swoje mieszkanie młodemu Amerykaninowi nazywanemu "Pig" - "Świnia".

Jednocześnie Wojtek, otrzymawszy porękę Polańskiego, próbuje w filmie. Chce wyprodukować film dokumentalny na podstawie historii, którą usłyszał na jakimś przyjęciu: od sześćdziesięciu lat dwie rodziny milionerów z New Jersey prowadzą krwawą vendettę. Mordują się wzajemnie i wtrącają do więzień. Ostatni potomek jednego ze zwaśnionych rodów przyleciał swoim samolotem nad rezydencję wrogów i zbombardował ją.

Rodzina Folgerów przypuszcza atak na Wojtka, chcąc odzyskać Gibi. W tym celu matka Gibi deleguje syna, Folgera juniora, na decydującą rozmowę z Wojtkiem. Dziedzic miliardów, potomek rodu od dwustu lat amerykańskiego i należącego do arystokracji finansowej, miał onieśmielić, zmiażdżyć i ośmieszyć dzikusa ze wschodu. Proponuje Wojtkowi spotkanie w ekskluzywnym klubie w stylu francuskim na kolacji.

Do klubu Folger junior przybywa w smokingu, Wojtek w spranych dżinsach z frędzlami i opasce indiańskiej na włosach. Już przy wyborze win wykończył Folgera. Degustował z pogardą podsuwane przez kelnera gatunki, wskazując, jakie roczniki XIX i XX wieku odpowiadałyby mu i z jakich okolic, odczytywał bukiety, komponował układ, kolejność. Kelner przestał zwracać uwagę na Folgera, darząc zachwytem Wojtka i traktując go jak monarchę. Według jednej wersji Wojtek nauczył się tego pracując na godziny w najniższej grupie tragarzy w Halach Win w Paryżu, według innej, przyjąwszy zaproszenie Folgera do takiego właśnie klubu, poszedł na cały dzień do biblioteki, gdzie przeczytał wszystko o winach francuskich. Drugim etapem spotkania juniorów było spojenie Folgera, wyciągnięcie od niego wszystkich planów walki klanu przeciw sobie, potem zaprzyjaźnienie się z nim i wyniesienie go na plecach z ekskluzywnego klubu. Poprzez syna udało się Wojtkowi przeciągnąć na swoją stronę matkę Gibi, która pogodziła się z jego istnieniem. Pozostawał tylko ojciec.

Wszystko to nastroiło Wojtka optymistycznie. Pisał do kraju, że w najbliższym czasie ściągnie syna, a do krewnej, zakonnicy, że ufunduje jej zgromadzeniu nowy kościół w zamian tylko za modlitwę za jego interesy. Jednak głównym zajęciem Wojtka była opieka nad nie narodzonym dzieckiem i jego matką. Kupuje z Sharon wyprawki, uczy się od niej robić na drutach. Przywozi dekoratora, który ogląda pokój przeznaczony na dziecinny i przedstawia projekt za trzy tysiące dolarów. Sharon odrzuca kosztorys i wtedy Wojtek ofiarowuje się jej, że urządzenie pokoju dziecinnego będzie jego prezentem dla "niego" - lub "niej". Sharon nie zdradzała jego imienia. Pokój miał być "w delfiny" - motyw nowego filmu Polańskiego.

Przebrany za Indianina, jak kontestatorzy amerykańscy, przypominający ojcom zbrodnię pradziadów, w kwiatach, z opaską na czole i włosami do ramion Wojtek pędzi amerykańskimi drogami z szybkością 220 kilometrów na godzinę w poszukiwaniu zabawek. Kiedy rozbija półwyścigową maszynę swoich przyjaciół, nawet nie wysiada z wozu, układa się na siedzeniu i natychmiast zasypia.

Wszystkie rozmowy w wilii ześrodkowują się na dziecku, które się ma urodzić. Sharon jest pod ścisłą opieką lekarską. Na polecenie swojego ginekologa odżywia się witaminami, dużo pływa w basenie ich willi, szczyci się ciążą w swoim kostiumie kąpielowym, przygotowana psychicznie na poród jak na biologiczne święto powitania nowej istoty.

W słowniku Wojtka zjawia się nowe słowo: "Bóg". Oddaje się nowej pasji, hobby traktowanemu jak dyscyplina: bada historię rodu Kennedych. Na jednym party rzuca się na milionera-konserwatystę, który nazwał Kennedych "gangsterami i hochsztaplerami". Niektórzy przypuszczają, że Wojtek zaczyna uważać swoją rodzinę za "łódzkich Kennedych", bo mówi i pisze w listach, porównuje: "jak ON (czyli Bóg) doświadcza moją rodzinę, tak doświadcza i Kennedych. Tylu jest nas braci, ilu było Kennedych". Ci, co wywiedli "kompleks stopni" u Wojtka, mają inną interpretację: Wojtek staje się najlepszym znawcą problemów rodowych Kennedych, lepszym niż oni sami. Pewnego dnia oni się o tym dowiedzą, Wojtek opuści Romana Polańskiego, zaprzyjaźni się z Edwardem Kennedym i znajdzie się na szczycie.

Świąteczny nastrój kalifornijskiej wiosny i lata, gorącego i łagodnego, jest zakłócony przez wiadomości, które już od dawna nadchodziły, ale nieoczekiwanie znalazły dziwne przedłużenie w Hollywood. Najpierw przyszła z kraju wiadomość o śmierci Zbigniewa Cybulskiego, potem Bogumiła Kobieli. Potem Hłasko i Komeda schodzą stromym zboczem wąwozu. Komeda upada. Hłasko zarzuca go sobie na ramię sposobem znanym z amerykańskich wojennych kronik aktualności i zaczyna schodzić. Obsuwa się i razem lecą w przepaść. Na dnie wąwozu Komeda na chwilę traci przytomność. W szpitalu potraktowano ich jak pijanych. Komeda mimo bólów głowy i złego samopoczucia lekceważył sprawę. Kiedy nadeszła z kraju wiadomość o kolejnym nieszczęściu rodu - o śmierci ojca Wojtka - Komeda powiedział do Wojtka: "...on jest już Tam i może nawet jest mu dobrze". 

Potem Wojtek użył tych słów w stosunku do tego, który je wypowiedział. Pojawiły się słowa "wiara", "TAM", "Pan Nasz". Mówił, że żałuje, iż nie może odtworzyć słowo po słowie tego, co mówił Komeda, po to, by dowiedzieć się, co z nim jest. Bo niedługo po wypowiedzeniu tych słów Komeda stracił przytomność powtórnie i nie odzyskał już świadomości. Nie wiadomo było, czy widział, czy poznawał znajome osoby. Reagował tylko na muzykę. Gdy odtworzono mu kołysankę z "Rosemary's Baby" jęknął i wskazał na siebie.

Proces identyfikacji z ludźmi, których Wojtek uważał za swoich przyjaciół, poszedł tak daleko, że zaczął mówić on o pokoleniu "młodszych braci Kolumbów" czy "drugiego pokolenia", które ocalało z wojny i wyniosło podświadome przekonanie o swojej nieśmiertelności. "Uważali się za nieśmiertelnych, a byli tylko jednodniowymi motylami" - powiedział podobno o nich Polański. Wreszcie Wojtek oznajmił, że znalazł prawidłowość: wyzwolenia nie można osiągnąć przez nieustanną rozrywkę, zabawę, ale przez śmierć. Nazwał to religią śmierci. Jego koledzy - jak mówił - już tego doznali. Według jego obliczeń i przewidywań - mówił - teraz na niego kolej. "Wojtek te śmierci kolekcjonował jako wydarzenia towarzyskie" - powiedziano mi. "Zbyt daleko już zapędził się w szmirę, wszystko było tak wspaniale sztuczne, że okoliczności im się podporządkowały, konstruując romans taki, jaki chcieli. Demonizm tej historii jest szmirowaty". O samym Wojtku zaś powiedziano mi: "Właśnie on uważał się za nieśmiertelnego, myślał, że w razie czego ojciec załatwi to ze Śmiercią, że to tylko kwestia ceny". "Gdyby przez sekundę pomyślał, że zginie, ubezpieczyłby się, żeby nam pomóc" - powiedział jego brat Jerzy.

Mówią o nim, kiedy telefonuje Roman, Sharon rozmawia godzinę, wraca, zaprasza na jutrzejszy wieczór: skromnie, zjedzą sałatkę, tę co zawsze, będzie nocne pływanie, w wodzie odwrócą się na wznak jak delfiny i będą studiowali gwiazdy.

"Tego dnia o piątej jeszcze raz dzwonił do mnie Wojtek i - opowiada mi Stanisław Wohl, jeden z niedoszłych uczestników tej kolacji - powiada: pamiętasz zaproszenie na dziś? Odpowiadam mu: nie mogę, dziś jest ostatni wieczór w Kalifornii, spędzę go ze starymi przyjaciółmi, OK - odpowiada Wojtek - to przyjedź po tamtej wizycie, nawet późno. Nie będę mógł po ciebie przyjechać wozem, bo mam atak nerek i jestem unieruchomiony. To były jego ostatnie słowa, które słyszałem. Nie jest to takie proste, czy cieszy mnie, że żyję. Czuję się zarazem nie w porządku: może byłbym ofiarą, ale każde zdarzenie ma określoną liczbę czynników, które na nie się składają, gdyby jeden element się zmienił, całe wydarzenie mogłoby potoczyć się inaczej lub w ogóle nie zajść. Może bym rozsadził je?"

Potem doszła do kraju wiadomość, że S.L. został odnaleziony przez zbrodniarzy i zamordowany w Paryżu, gdzie ukrywał się. Ta sama wiadomość była powtarzana powtórnie w Warszawie na przełomie roku 1969 i 1970. Nie udało mi się dojść, kto ją wymyślił. Mówiąc o Europie, S.L. podawał fałszywy trop.

Jego pocztówki i listy nadsyłane z różnych miast Stanów do Polski, do żony, są pamiętnikiem życia, osobliwej podróży "tajemniczego świadka, polskiego emigranta, będącego w dyspozycji policji, którego nazwisko pozostaje w tajemnicy" - jak określała go prasa amerykańska.

"Opuściłem Los Angeles z powodów, których ci nie wyjaśnię. Jestem w Nevadzie. Odprężam się od tego napięcia, które towarzyszy mi od tylu dni. Policja z Kalifornii przekazała mnie do Nevady. Siedzę zamknięty w hotelu. Przelatujemy szybko przez korytarze z moją obstawą. Jest ze mną ciągle dwóch, jeden obstawia drugiego. Śpią ze mną w pokoju. Kiedy siusiam, idą ze mną, stoją pod drzwiami, skaczą po fajki, papierosy, sandwicze, duzi, silni chłopcy, fajni, przyjacielscy. Zasłaniają sobą samymi. Bezpieczniej czuję się z nimi, tym bardziej, że mają te ciężkie przedmioty. Mój angielski podciągnął się przez te dni, bo moi pilnowacze bez przerwy zabawiają mnie rozmowami; przyglądają się mojemu pisaniu. Żyję. Żyję, żyję!!!"

Na oczach policjantów powstaje książka. Meliną jest elegancki hotel, co pewien czas zmieniający się, dziwna turystyka po wielkiej Ameryce świadka ukrywającego się z policjantami chroniącymi go przed zbrodniarzami. Równocześnie trwają poszukiwania "Piga".

Kiedy matka i brat Wojtka znaleźli się w Stanach, Wojtek leżał w lodzie, w kostnicy, pocięty najpierw dziwnie przez morderców, z kilkudziesięcioma ranami, potem przez lekarzy szukających jakiejś informacji, jakiegoś znaku w straszliwych ranach. W kieszeni jego dżinsów znaleziono 20 centów. Rodzinę wykryli dziennikarze, wzięli w niewolę, zawieźli pod willę Bel Air, do której nie było wstępu. Brat Wojtka, Jerzy stanął przy barierze i sfotografował to miejsce: luksusową rezydencję udającą skromny domek, jak w XVIII wieku a oni fotografowali go fotografującego. Uderzyło go, że tam kończyła się droga, że był to impas, droga bez wyjścia. Biała bariera ją zamykała. Dziennikarze zabrali ich, żeby patrzyli, zainscenizowali to patrzenie. Po kilku dniach ktoś prosił ich do telefonu: kto, skoro nie znają tu nikogo? Głos młodej dziewczyny. Zaczyna mówić szybko, bezładnie, można zrozumieć tylko, że znała Wojtka, wybucha płaczem, nie chce powiedzieć, kim jest, odkłada słuchawkę i więcej nie dzwoni.

Ksiądz, należący do rodu, wygłosił piękne kazanie i odczytał fragmenty listów Wojtka do matki po śmierci ojca. Była w nich mowa o śmierci i Bogu. Uczestnicy pogrzebu doznali wstrząsu słuchając tych słów, poszła nawet wieść, że Wojtek pisał je pod wpływem narkotyków. Z boku, za tłumami cisnącymi się wokół otwartej mogiły, stał szatniarz z łódzkiego SPATiF-u.

Od prawidłowości do bezsensu - to pogrążyło wielu Amerykanów w rozpaczy po aresztowaniu Mansona. Już nie Wojtek był osią dramatu, ale przypadkowość tej śmierci. Umarli za to, że ktoś inny nie wydał płyty. Nienawiść do społeczeństwa, które zostało umęczone i zabite w postaci Sharon ("pozwólcie żyć mojemu dziecku" - prosiła), jej dziecka, Gibi, Wojtka i innych.

Porównywano ją z masowym zabójstwem Clutterów, morderstwem na pastorze Kingu, z tragedią Kennedych, włączono do rzędu "zbrodni amerykańskich". W ten sposób Wojtek umarł umęczony za Amerykę, znalazł się tam, gdzie uważał, że wypada być, w raju tak podobnym do SPATiF-u łódzkiego. TAM znów spotkali się wszyscy. Wszedł pod rękę z miliarderką, a czekali na niego najwspanialsi i umiłowani: Jan i Robert Kennedy. "Tą swoją śmiercią zakasował wszystkich - powiedział jeden z uczniów łódzkiej szkoły filmowej - bo cóż za śmierć mieli jego kumple?" "Ale zawiódł - odpowiada drugi. - Dawał mordercom pieniądze i wierzył, że się wykupi, że go nie zabiją, to była wiara w swojskie, naiwne gangsterstwo. Nie obronił damy, którą się opiekował, i został dobity przez damę". Człowiek, którego zawodem była zabawa, nie potrafił wykonać pierwszej poważnej pracy swego życia, której się podjął. Poprzedni jego zawód zmęczył go i wyczerpał. Był udręczony nieustanną rozrywką, zmęczony odpoczynkiem.

Słucham kołysanki raz jeszcze, z obawą, że zniszczę zapis całkowicie.

Analizuję różnice między scenariuszem a filmem "Rosemary's Baby". Badam w słowniku łacińsko-polskim genezę nazwiska Wojtka, jem sałatkę zrobioną według przepisu Sharon, sałatkę, jaka była podana tamtego wieczoru. Odwiedziłem klan pięknych wdów, przyciągający warszawskie plotki. Robią szydełkiem suknie maxi z wełny, na zamówienie warszawskich pań, nazywają to "wojtkotarstwem". Z odebranej Ewie, w chwili gdy złapałem ją na czarach, sylwetki pewnej osoby wyjmuję jedną z siedemnastu szpilek, ze srebrną główką, i spinam maszynopis tego tekstu. Zostaję zaproszony przez spirytystów na seans, na którym ma być wywoływany duch Wojtka. Spodeczek zostaje ustawiony na stoliku, przykryty tablicą i alfabetem i cyframi zapisanymi w krąg i magicznym znakiem w środku. Czekamy przy zapalonej świecy czterdzieści pięć minut, ale Wojtek nie zjawia się. Zapisuję więc w kalendarzyku zaproszenie na seans spirytystyczny z duchem Mansona, na wypadek gdyby kat stanowy uniemożliwił mi osobisty kontakt. Jeden z tych, którzy mi opowiadali tę historię, mówi: "Gdybyś i ty zginął, byłaby to dobra pointa".

lipiec 1970 r.

Scenariusz życia - o rodzinie Frykowskich opowiada ANNA BIKONT

Krzysztof Kąkolewski